زندان به‌مثابة بستری مسخ‌کننده یا تعالی‌بخش: مطالعة کیفی تجربة زندان در میان متهمان به قتل در زندان عادل‌آباد شیراز

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• احمد کلاته ساداتی ¹
• زهرا فلک الدین ²

¹ استادیار جامعه‌شناسی، دانشگاه یزد، یزد،ایران

² دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

https://doi.org/10.22067/jss.v16i2.82983

چکیده

هدف زندان، مجازات، نگهداری یا بازپروری زندانی است، که در این میان زندانیان متهم به قتل و بازپروری آن‌ها وضعیت متفاوتی دارند. شناخت تجربه و نگرش این افراد به زندان می‌تواند به سیاست‌گذاران کمک کند که اهداف زندان را اصلاح‌ کرده یا تعالی بخشند. هدف پژوهش حاضر واکاوی تجربة زندان در میان 21 زندانی متهم به قتل در زندان عادل‌آباد شیراز است. داده‌ها با مصاحبة نیمه‌ساختاریافته و روی نمونه‌ای هدفمند جمع‌آوری و با روش تحلیل مضمونی تحلیل شدند. نتیجة تحقیق نشان داد که زندگی در بند قتل، بسیار سخت و طاقت فرساست؛ به‌طوری‌که فرد زندانی از مرحله‌ای به بعد، شناخت خود دربارة محیط را تاحدودی از دست می‌دهد و دچار نوعی مسخ‌شدگی می‌شود. زندان برای قاتل، محیطی است پرمخاطره با فرهنگ خاص خود که فرصت سوزی را به وجود می‌آورد و فرد از داغ ننگ آن نیز دچار اضطراب است. البته قاتلانی که امید به رهایی دارند، در محیط توانمندساز زندان، با ایجاد تغییر مثبت در زندان توانسته‌اند در فعالیت‌های فرهنگی زندان مشارکت کرده و خود را تعالی بخشند. به‌طورکلی اینکه فرد چه تجربه‌ای در زندان دارد، بیشتر مبتنی‌بر عاملیت وی –تجارب زیستة گذشته و اهداف و آرمان‌هایش است- تا ساختار محدودکننده زندان؛ اگرچه نظام کنترلی زندان نیز برای همة گروه‌ها درک و تجربه مشترکی را دارد. با توجه به نتایج تحقیق، کم‌کردن فشارهای روانی زندانیان در بند قتل به‌خصوص زندانیان تازه‌وارد با ابزارهای کنترلی و نظارتی به‌روز و دقیق‌تر، جداکردن قاتلان غیرعمد از عمد، برگزاری کلاس‌های مشاوره به‌صورت ممتد و نظارت بهتر بر محیط از سوی زندان پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• قاتل
• تجربة زندان
• محیط پرمخاطره
• مسخ‌شدگی

20.1001.1.20081383.1398.16.2.5.7

مراجع

• اعظم آزاد، م.، مشتاقیان، م. (1396). داغ ننگ، کیفیت روابط اعضا، خانواده و سلامت روان خانواده زندانیان. مجله جامعه‌شناسی ایران، 18(2)، 44-69.
• اسفندیاری بهر آسمان، م ص.، جوان جعفری بجنوردی، ع. (1395). کارکرد زندان از منظر نظریه‌های جامعه‌شناسی مجازات. فصلنامه آموزه‌های حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، (12)، 137-168.
• حامدی، م.، رضوی، ف. (1395). تبیین گفتمان سوژه و قدرت در تأملات فوکو و آثار تجسمی هالی با تأکید بر مفهوم زندان. نشریه هنرهای زیبا –هنرهای تجسمی، 21(3)، 5-10.
• رشید، خ.، دلفان بیرانوند، آ، جعفری.، ف. (1396). بررسی وضعیت اختلالات شخصیت در زندانیان و شناسایی متغیرهای مرتبط با آن ( مطالعه موردی زندان مرکزی لرستان). رویش روان‌شناختی، 6(4)، 171-196.
• سخاوت، ج. (1381). بررسی اثر زندان بر زندانی. فصلنامه علوم اجتماعی، 9(20)،2-33.
• عرفانی، م.، داورنیا، ر.، بخشی زاده، ح.(1390). بررسی تأثیر زندان بر تکرار جرم(موردمطالعه: زندان مرکزی اردبیل. فصلنامه راهبرد اجتماعی و فرهنگی، 1(1)، 103-125.
• عبدی، ع. (1381). مجازات زندان و ارتکاب مجدد جرم. مجله جامعه‌شناسی ایران، 4(2)، 77-91.
• فوکو، م. (1378). مراقبت و تنبیه: تولد زندان. (ن. سرخوش؛ ا. ج). تهران: نشر نی.
• گودرزی، م ر.، جوان فر، ع. (1382). زندان زدایی؛ راهکارها و شیوه‌های باز اجتماعی کردن. مجله اصلاح و تربیت، 17،  106-147.
• مالمیر، م. (1387). مورد پژوهی قتل در ایران. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 8(30-31)، 191-215.
• محمدی، ا.، شیری، ط.، معدنی، س. و ابراهیم، ا. (1396). عوامل اجتماعی و خانوادگی مؤثر بر گرایش به سرقت(موردمطالعه زندان مرکزی اصفهان. فصلنامه علمی-پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 11(4)(39)، 221-260.
• مهدوی پور، ا.، دارابی پناه، ش. و شهرانی کرانی، ن. (1396). بررسی جایگزین‌های زندان با تکیه‌بر دیدگاه زندانیان. فصلنامه پژوهش حقوق کیفری. 6(23)، 281-317.
• یعقوبی چوبری.، ع. (1396). سنخ شناسی و دلایل وقوع قتل عمد به شیوه‌ی نظریه زمینه‌ای (موردمطالعه: متهمان قتل استان گیلان در زندان لاکان رشت). مسائل اجتماعی ایران، 9(1)، 168-147.
  • Behan, C. (2013). Book review: Ben Crewe, The Prisoner Society: Power, Adaptation and Social Life in an English Prison.
  • Bowler, N., Phillips, C., & Rees, P. (2018). The association between imported factors and prisoners' mental health: Implications for adaptation and intervention. International journal of law and psychiatry, 57, 61-66.
  • Behan, C., & Kirkham, R. (2016). Monitoring, inspection and complaints adjudication in prison: the limits of prison accountability frameworks. The Howard journal of crime and justice, 55(4), 432-454.
  • Crawley, E. (2005). Institutional thoughtlessness in prisons and its impacts on the day-to-day prison lives of elderly men. Journal of Contemporary Criminal Justice, 21(4), 350-363.
  • 18.Crawley, E., & Sparks, R. (2006). Is there life after imprisonment? How elderly men talk about imprisonment and release. Criminology and Criminal Justice, 6(1), 63-82.
  • Combalbert, N., Pennequin, V., Ferrand, C., Armand, M., Anselme, M., & Geffray, B. (2018). Cognitive impairment, self‐perceived health and quality of life of older prisoners. Criminal Behaviour and Mental Health, 28(1), 36-49.
  • Cunningham, M. D., Sorensen, J. R., Vigen, M. P., & Woods, S. O. (2010). Inmate homicides: Killers, victims, motives, and circumstances. Journal of Criminal Justice, 38(4), 348-358.
  • Crawley, E. (2005). Institutional thoughtlessness in prisons and its impacts on the day-to-day prison lives of elderly men. Journal of Contemporary Criminal Justice, 21(4), 350-363.
  • Foucault, M. (1970). The order of things: An archaeologyof the human science. London: Rutledge.
  • Giertsen, H., Nylander, P. Å., Frank, V. A., Kolind, T., & Tourunen, J. (2015). Prisoners' experiences of drug treatment and punishment in four Nordic countries. Nordic Studies on Alcohol and Drugs, 32(2), 145-164.
  • Hulley, S., Liebling, A., & Crewe, B. (2012). Respect in prisons: Prisoners’ experiences of respect in public and private sector prisons. Criminology and Criminal Justice, 12(1), 3-23.
  • Haesen, S., Merkt, H., Imber, A., Elger, B., & Wangmo, T. (2019). Substance use and other mental health disorders among older prisoners. International journal of law and psychiatry, 62, 20-31.
  • Ismail, N., & de Viggiani, N. (2018). Challenges for prison governors and staff in implementing the healthy prisons agenda in English prisons. Public health, 162, 91-97.
  • Iversen, V. C., Sam, D. L., & Helvik, A. S. (2014). Psychological distress and perceived health in inmates in Norwegian prisons. Scandinavian Journal of Public Health, 42(2), 171-176.
  • Jeffries, S., & Chuenurah, C. (2018). Pathways to prison in Cambodia for homicide offending: Exploring women’s life history narratives. South East Asia Research, 26(2), 109-131.
  • Kovács, Z., Kun, B., Griffiths, M. D., & Demetrovics, Z. (2019). A longitudinal study of adaption to prison after initial incarceration. Psychiatry Research, 273, 240-246.
  • Liebling, A. (2017). The meaning of ending life in prison. Journal of Correctional Health Care, 23(1), 20-31.
  • Peirce, J., & Fondevila, G. (2019). Concentrated violence: The influence of criminal activity and governance on prison violence in Latin America. International Criminal Justice Review, 30(1), 99-130.
  • Park, M. J. Y., & Jeffries, S. (2018). Prisoners of identity: The experiences of ethnic minority Vietnamese women categorised as foreign in Cambodian prisons. Women's Studies International Forum, 69, 56-66.
  • Reddon, J. R., & Durante, S. B. (2019). Prisoner exposure to nature: Benefits for wellbeing and citizenship. Medical Hypotheses, 123, 13-18.
  • Ronke, G. A., & Happiness, I. I. (2015). An assessment of aggressive behaviour between prison inmates and non-prison inmates in Makurdi metropolis. Nigeria. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 190, 502-509.
  • Reddon, J. R., & Durante, S. B. (2019). Prisoner exposure to nature: Benefits for wellbeing and citizenship. Medical hypotheses, 123, 13-18.
  • Sánchez, F. C., & Wolff, N. (2017). The association between substance use and physical victimization among incarcerated men in Spanish prisons. International Journal of Law and Psychiatry, 5(50), 9-16.
  • Sturup, J. (2018). Comparing serial homicides to single homicides: A study of prevalence, offender, and offence characteristics in Sweden. Journal of Investigative Psychology and Offender Profiling, 15(2), 75-89.
  • Smart, B. (2010). A Dictionary of Cultural and Critical Theory (2^nd ed.). Oxford: Wiley-Blackwell.
  • Warr, J. (2016). The deprivation of certitude, legitimacy and hope: Foreign national prisoners and the pains of imprisonment. Criminology and Criminal Justice, 16(3), 301-318.