تبیین عوامل اجتماعی و فرهنگی ملی‌گرایی مصرفی در بین شهروندان شهر اصفهان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• آمنه مرتضوی ¹
• محسن نیازی ²
• وحید ارشدی ³

¹ کارشناس‌ارشد مطالعات فرهنگی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

² استاد، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

³ استادیار، گروه اقتصاد اسلامی، پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/jss.v16i2.84108

چکیده

بررسی روند توسعة اقتصادی کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد از الزامات پیشرفت اقتصادی جامعه، تقویت ملی‌گرایی مصرفی و افزایش تمایل مردم به خرید کالاهای داخلی است؛ زیرا توان تولید و اشتغال‌زایی کشور و مقاوم‌شدن در برابر تکانه‌های اقتصادی را افزایش می‌دهد؛ بنابراین شناخت متغیرهای مؤثر بر ملی‌گرایی مصرفی برای اتخاذ راهبردهای مناسب توسط متولیان مرتبط فرهنگی و اقتصادی جامعه لازم است؛ بر این مبنا، هدف این پژوهش تبیین روابط بین متغیرهای مؤثر بر ملی‌گرایی مصرفی است. برای رسیدن به این هدف، از روش پیمایشی استفاده شد. برای انجام این روش از پرسشنامه‌های استاندارد و نیز محقق‌ساختة مرتبط با متغیر وابستة ملی‌گرایی مصرفی و متغیرهای مستقل میهن‌پرستی، نگرش به کالاهای خارجی، آگاهی از کیفیت محصولات، الگوی مصرف بدون نقش، ارزیابی از کالاهای ایرانی، مصرف نمایشی و تشخص‌پذیری، برای توزیع میان 450 نفر از مردم شهر اصفهان استفاده شد. برخی از یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد هرچه میهن‌پرستی، الگوی مصرف و ارزیابی از کالاهای ایرانی بیشتر شود، ملی‌گرایی مصرفی مردم نیز بیشتر خواهد شد و هرچه نگرش به کالاهای خارجی، آگاهی از کیفیت محصولات، مصرف نمایشی و تشخص‌پذیری بیشتر شود، ملی‌گرایی مصرفی کمتر خواهد شد. براساس مدل برازش‌شده، میهن‌پرستی با ضریب 361/0 بیشترین شدت تأثیر مثبت و نگرش به کالاهای خارجی با ضریب 223/0- بیشترین شدت تأثیر منفی را بر ملی‌گرایی مصرفی دارد. همچنین یافته‌های دیگر این پژوهش نشان می‌دهد ملی‌گرایی مصرفی در میان دو جنس مرد و زن و نیز در میان طبقات اقتصادی مختلف مردم اصفهان تفاوت معناداری دارد، اما این متغیر در میان گروه‌های سنی، گروه‌های تحصیلی مختلف و متأهل‌ها و مجردها تفاوت معناداری ندارد.

کلیدواژه‌ها

• ملی‌گرایی مصرفی
• مصرف نمایشی
• تشخص‌پذیری
• کالای ایرانی
• غیرت اقتصادی
• میهن‌پرستی
• تحلیل مسیر

20.1001.1.20081383.1398.16.2.9.1

مراجع

• احسان، ع.، نظری، م.، حسنقلی پور، ط.، و صمدی، م. (1395). تدوین مدل ترغیب شهروندان تهرانی به خرید کالای ساخت داخل (مطالعة موردی: لوازم خانگی). فصلنامة علمی پژوهشی مدیریت بازرگانی، 8(3)، 529-548.
• بافنده زنده، ع.، و دانای نعمت‌آباد، ن. (1396). تحلیل ترجیحات مصرف‌کنندگان در خرید کالای داخلی یا خارجی، با مدلسازی عامل بنیان (ABM). فصلنامة علمی پژوهشی تحقیقات بازاریابی نوین، 7(1)، 131-152.
• پورسلیمی، م.، هاشمیان، م.، و طباخی، ل. (1395). بررسی تأثیر جهان وطن‌گرایی بر نگرش نسبت به محصول داخلی به‌واسطة ملی‌گرایی مصرف‌کننده (از دید تئوری هویت اجتماعی). فصلنامة مدیریت بازرگانی، 8(4)، 795-810.
• ﺗﺎﺭﻭ، ل. (١٣٧٥). ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﻳﻲ ﺑﺰﺭﮒ: ﻧﺒﺮﺩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺁﻳﻨﺪة ﮊﺍﭘﻦ، ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ (ع. ﻛﻴﺎﻭﻧﺪ، مترجم). ﺗﻬﺮﺍﻥ: ﻧﺸﺮ ﺩﻳﺪﺍﺭ.
• تقی‌زاده‌ انصاری، م. (1379). استقلال سیاسی و استقلال اقتصادی. مجلة دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 9(799)، 89-117.
• ﺗﻮﻓﻴﻘﻲ، ح.، و ﻣﺤﺮﺍﺑﻴﺎﻥ، ﺁ. (١٣٨١). ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻣؤﺛﺮ ﺑﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻭﺍﺭﺩﺍﺕ ﻛﺎﻻﻫﺎی ﻣﺼﺮﻓﻲ، ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺍی ﻭ ﻭﺍﺳﻄﻪﺍی. ﭘﮋﻭﻫﺶﻫﺎی ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺍﻳﺮﺍﻥ، ٤(١٣)،٥٧-٧٤.
• حدیدی، ا.، حدیدی، ع.، و دشمن زیاری، ا. (1395). میزان تمایل به کالاهای داخلی مصرف‌کنندگان ایرانی از دیدگاه اقتصاد مقاومتی. سیاست‌های راهبردی و کلان: ویژه‌نامه (اقتصاد مقاومتی)، 4(15)، 169-191 .
• حسین‌زاده، ر.، انصاری سامانی، ح.، و گلدی ک. ح. (1391). نقش فرهنگ مصرف کالاهای داخلی در تحقق تولید ملی، حمایت از کار و سرمایة ایرانی. مهندسی فرهنگی، 7(69-70)، 52-53.
• ﺣﻘﻴﻘﻲ، م.، و ﺣﺴﻴﻦ‌زﺍﺩﻩ، م. (١٣٨٨). ﻣﻘﺎیسة ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﻛﺎﻻﻫﺎی ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎی ﺁﻥ ﺑﺮ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﻭ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ. ﭘﮋﻭﻫﺶﻫﺎی ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ، 13(4)، ١03-١39.
• ﺭﻧﺠﺒﺮﻳﺎﻥ، ب.، و ﻗﻠﻲﺯﺍﺩﻩ ﺷﻐﻞﺁﺑﺎﺩ، ﺭ. (١٣٨٨). ﻗﻮﻡﮔﺮﺍﻳﻲ ﺩﺭ ﻣﺼﺮﻑ ﻭ ﺭﺍﺑﻄة ﺁﻥ ﺑﺎ ﻣﻴﻬﻦﭘﺮﺳﺘﻲ ﻭ ﮔﺮﺍﻳﺸﺎﺕ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﻃﻨﻲ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ. نشریة ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ، 1(3)، 87-106.
• سیدجوادین، س.ر.، و اسفیدانی، م. ر. (1391). رفتار مصرف‌کننده. تهران: دانشگاه تهران.
• صفرنیا، ح.، و ملاحسینی، ع. (1395). بهره‌گیری از عرق ملی در قصد خرید کالای داخلی در برابر کالای خارجی با در نظر گرفتن تصویر کشور مبدأ (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
• ﻣﺮﺗﻀﻮی، س.، ﮐﻔﺎﺵﭘﻮﺭ، ﺁ.، و ﺍﺭﺟﻤﻨﺪﻧﮋﺍﺩ، ﺁ. (١٣٨٩). ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻧﻘﺶ ﻭﺍﺳﻂ ﻋﺮﻕ ﻣﻠﻲ ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺍﺯ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺑﺮ ﻗﺼﺪ ﺧﺮﻳﺪ ﮐﺎﻻی ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ، ﭘﮋﻭﻫﺸﻨﺎمة ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺍﺟﺮﺍﻳﻲ، 10(2)، ١09-١34.
• میرا، س. ا.، خانلری، ا.، و دیندار، ی. (1397). بررسی تأثیر اعتقادات دینی مصرف‌کنندگان ایرانی بر تمایل به خرید محصولات کشوری متخاصم. فصلنامة علمی پژوهشی مدیریت بازرگانی، 10(1)، 187-206.
• ﻣﻴﺮﺯﺍﻳﻲ، ح.، و ﺍﻣﻴﻨﻲ، س. (١٣٨٥). ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺤﺘﻮﺍی پیام‌های ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ ﺑﺎ تأﮐﻴﺪ ﺑﺮ ﻃﺒﻘة ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﺳﺒﮏ ﺯﻧﺪﮔﻲ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ،2(6)، 135-153.
• نجفی، م. (1384). اندیشة سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقا نورالله اصفهانی. جلد سوم. تهران. مؤسسة مطالعات تاریخ معاصر ایران.
• ﻭﺍﺭﺳﺘﻪﻓﺮ، ﺍ.، و ﻣﺨﺘﺎﺭ ، ه. (١٣٨٨). ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺍﻟﮕﻮی ﻣﺼﺮﻑ ﻧﺰﺩ ﺯﻧﺎﻥ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮﺍﻥ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣة ﭘﮋﻭﻫﺶ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ،  2(5)،  41-62.
  • Adorno, T., Frenkel-Brenswik, E., Levinson, D. J., & Sanford, R. N. (1950). The authoritarian personality. New York, NY: Harper and Row.
  • Anderson, W. T., & Cunningham, W. H. (1972). Gauging foreign product promotion. Journal of Advertising Research, 12(1), 29-34.
  • Balabanis, G., Diamantopoulos, A., Mueller, R. D., & Melewar, T. C. (2001). The impact of nationalism, patriotism and internationalism on consumer ethnocentric tendencies. Journal of International Business Studies, 32(1), 157-175.
  • Balabanis, G., Mueller, R., & Melewar, T. C. (2002). The relationship between consumer ethnocentrism and human values. Journal of Global Marketing, 15(3-4), 7-37.
  • Clark, R. A., Zboja, J. J., & Goldsmith, R. E. (2007). Status consumption and role-relaxed consumption: A tale of two retail consumers. Journal of Retailing and Consumer Services, 14(1), 45-59.
  • Dornoff, R. J., & Tankersley, C. B. (1974). Consumers’ perceptions of imports. Akron Business and Economic Review, 5, 26-29.
  • Jin, Z., Lynch, R., Attia, S., Chansarkar, B., Gülsoy, T., Lapoule, P., ... & Purani, K. (2015). The relationship between consumer ethnocentrism, cosmopolitanism and product country image among younger generation consumers: The moderating role of country development status. International Business Review, 24(3), 380-393.
  • Klein, J. G., & Ettensoe, R. (1999). Consumer animosity and consumer ethnocentrism: An analysis of unique antecedents. Journal of International Consumer Marketing, 11(4), 5-24.
  • Kosterman, R., & Feshbach, S. (1989). Toward a measure of patriotic and nationalistic attitudes. Political Psychology, 10(2), 257-274.
  • Kwak, H., Jaju, A., & Larsen, T. (2006). Consumer ethnocentrism offline and online: the mediating role of marketing efforts and personality traits in the United States, South Korea, and India. Journal of the Academy of Marketing Science, 34(3), 367-385.
  • Lohano, R. (2014). Consumer ethnocentrism and willingness to buy: Analyzing the role of three demographic factors in Karachi. IBT Journal of Business Studies (JBS), 10(2), 119-134.
  • Moore, D. E. (1989). Creating a global constituency for free trade. Vital Speeches, 56(4), 108-110.
  • Schnettler, B., Miranda, H., Lobos, G., Sepulveda, J., & Denegri, M. (2011). A study of the relationship between degree of ethnocentrism and typologies of food purchase in supermarkets in central-southern Chile. Appetite, 56(3), 704-712.
  • Shankarmahesh, M. N. (2006). Consumer ethnocentrism: an integrative review of its antecedents and consequences. International Marketing Review, 23(2), 146-172.
  • Sharma, S., Shimp, T. A., & Shin, J. (1995). Consumer ethnocentrism: A test of antecedents and moderators. Journal of the Academy Of Marketing Science, 23(1), 26-37.
  • Shimp T A. Consumer ethnocentrism: The concept and a preliminary empirical test. In T.C. Kinnear (Ed.), Advances in consumer research (Vol. 11, pp. 285–290) Provo, UT: Association for Consumer Research,
  • Shimp, T. A., & Sharma, S. (1987). Consumer ethnocentrism: Construction and validation of the CETSCALE. Journal of Marketing Research, 24(3), 280-289.
  • Wall, M., & Heslop, L. A. (1986). Consumer attitudes toward Canadian-made versus imported products. Journal of the Academy of Marketing Science, 14(2), 27-36.
  • Wang, C. L., & Chen, Z. X. (2004). Consumer ethnocentrism and willingness to buy domestic products in a developing country setting: testing moderating effects. Journal of Consumer Marketing 21(6), 391-400
  • Zeugner-Roth, K. P., Žabkar, V., & Diamantopoulos, A. (2015). Consumer ethnocentrism, national identity, and consumer cosmopolitanism as drivers of consumer behavior: A social identity theory perspective. Journal of International Marketing, 23(2), 25-54.