مدل‌سازی ساختاری‌تفسیری (ISM) عوامل اقتصادی-اجتماعی مؤثر بر سرقت‌های خشن در استان خوزستان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

• علی بوداقی

استادیار جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

https://doi.org/10.22067/social.2023.84344.1418

چکیده

در سال‌های اخیر افزایش سرقت‌های خشن به‌عنوان یکی از انواع جرایم خشن توجه اندیشمندان و پژوهشگران حوزه‌ جامعه‌شناسی را جلب کرده است. سرقت‌های خشن، کیفیت زندگی، ثبات اجتماعی، احساس امنیت اجتماعی کنشگران اجتماعی را در سطوح مختلف تهدید کرده که به نوبه­ی خود شاخص­های توسعه اجتماعی را در ابعاد مختلف متأثر می­کند؛ بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی عوامل اقتصادی- اجتماعی مؤثر بر سرقت­های خشن در استان خوزستان بود. در این پژوهش از روش کیفی و رویکرد مدل­سازی ساختاری‌تفسیری استفاده شد و یافته­های پژوهش با استفاده از نرم‌افزار میک‌مک تحلیل شد. مشارکت‌کنندگان پژوهش حاضر 33 نفر از خبرگان انتظامی استان خوزستان، اساتید جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز  بودند. در تحقیق حاضر برای انتخاب موردها از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده شد. معیارهای ورود افراد به مطالعه، داشتن تخصص و اطلاعات کافی درباره سرقت‌های خشن  بوده و شرط توقف فرایند گردآوری داده‌ها، اجماع نظر متخصصان درباره موضوع و اشباع نظری بود. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که میزان سرقت­های خشن در استان خوزستان (از منظر خبرگان) در حد زیاد بود. رتبه‌بندی عوامل شناسایی‌شده با استفاده از نرم‌افزار میک‌مک نشان داد که مهم‌ترین عوامل سرقت­های خشن در استان خوزستان به‌ترتیب آنومی اجتماعی (رتبه اول)، فقر فرهنگی (رتبه دوم)، عادی شدن سرقت در بین سارقان (رتبه سوم)، اعتیاد به موادمخدر (رتبه چهارم)، نابرابری اقتصادی-اجتماعی (رتبه پنجم) و فقر و بیکاری در استان (رتبه ششم) است.  
 

کلیدواژه‌ها

• مدل‌سازی ساختاری‌تفسیری
• سرقت‌های خشن
• نابرابری اقتصادی- اجتماعی
• عادی شدن سرقت 

مراجع

1. انصاری سامانی، ح.، و روزبهانی، م. (1398). عدالت اقتصادی و جرایم اجتماعی؛ شواهدی از استان‌های ایران. پژوهش‌های اقتصاد و توسعه منطقه‌ای، 26(18)، 1-18.
2. بنی‌اسد، ز.، براتی، م.، و عمرانی نژاد، م. س. (1394). بررسی علل افزایش سرقت به عنف (مطالعه موردی شهرستان بندرعباس). فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات امنیت اجتماعی، (41)، 47-81.
3. حیدرنژاد، ع. ر.، و عامری، م. ع. (1399). بررسی عوامل انتظامی مؤثر بر سرقت‌های خرد در شهر مشهد و راهکارهای مبارزه با آن. فصلنامه پژوهش‌های دانش انتظامی، 22(1)، 113-138.
4. ساعدی، ع. م.، هاشمی، س. م.، و عابدی، ی. (1392). عوامل مؤثر بر گرایش جوانان به جرم. فصلنامه پژوهش‌های اطلاعاتی و جنایی، 8(3)، 73-92.
5. سرکوهی، ا.، و مودتی، . (1396). واکاوی سرقت‌های مسلحانه بانک. انتظام اجتماعی، 9(3)، 191-218.
6. سرگلزاییی، ا.، و بایاری، ع. ر. (1392). بررسی وضعیت سرقت‌های به عنف شهر بندرعباس و عوامل مؤثر بر وقوع آن در سال‌های 1391-1392. دانش انتظامی هرمزگان، 3(3)، 64-97.
7. شیرازی، ع.، شجاعیان، ا.، و غلامی، م. (1398). رابطه بین ابعاد ویژگی‌های شغلی، فرسودگی شغلی، تمایل به ترک خدمت و بازنشستگی پیش از موعد کارکنان نیروی انتظامی. فصلنامه علمی مدیریت منابع در نیروی انتظامی، 7(2)، 81-103.
8. عبدی، ت.، خلعتبری، ع. ح.، و کامرانی صالح، ب. (1387). عوامل مؤثر بر وقوع سرقت‌های به عنف شهرستان کرج. فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی، 3(1)، 65-75.
9. علیوردی‌نیا، ا.، و علیمردانی، م. (1396). کاربست تجربی نظریه فعالیت‌های روزمره در برررسی رفتارهای انحرافی دانشجویان. جامعه‌شناسی کاربردی، 28(67)، 1-24.
10. غفوریان اصل، م. (1399). تحلیل جرم اخذ رشوه توسط کارکنان پلیس براساس نظریه‌های جرم‌شناختی. فصلنامه علمی دانش انتظامی فارس، 7(26)، 65-92.
11. گراوند، ه.، و دلاور، ع. (1399). فراتحلیل تحقیقات مرتبط با عوامل مؤثر بر سرقت و راهکارهای پیشگیری از آن در کلان شهر تهران در طول سال‌های 85-96. مسائل اجتماعی ایران، 11(2)، 291-320.
12. محمد اصل، غ. ر. (1386). اصول و مبانی نظریه فرصت جرم. فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 37(3)، 322-293.
13. محمودی خانکی، ف.، و آقایی، س. (1387) بررسی نظریه بازدارندگی مجازات. فصلنامه حقوق، 38(2)، 339-361.
14. مداح، م.، و خیرخواهان، ا. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر ارتکاب جرم در بین مجرمان سرقت و مواد مخدر. فصلنامه پژوهش‌های اطلاعاتی و جنایی، 9(4)، 9-26.
15. مشبکی، ا.، و خلیلی شجاعی، و. (1389). بررسی رابطه فرهنگ سازمانی و مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها (وزارت نیرو به‌عنوان مورد). جامعه‌شناسی کاربردی، 21(4)، 37-56.
16. معظمی، ش.، و سیاوشی، س. (1395). بررسی جرم سرقت مقرون به تهدید و آزار (مطالعه موردی: زندان‌های تهران). مجله حقوقی دادگستری، 80(93)، 111-134.
17. مهدوی ثابت، م. ع.، کیانی، م.، و سلیمان‌آبادی، ز. (1395). تأثیر عوامل اقتصادی بر وقوع جرم. فصلنامه قضاوت، (86)، 81-103.

 

18. Abdullah, A., Abd Razak, N., Salleh, M. N. M., & Sakip, S. R. M. (2012). Validating crime prevention through environmental design using structural equation model. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 36, 591-601.
19. Adnan, D. (2018). Robberies and some features of the methodology of investigating robberies, European Journal of Multidisciplinary Studies, 3(4), 15-29.
20. Azevedo, V., Sani, A., Nunes, L. M., & Paulo, D. (2020). Do you feel safe in the urban space? Do you feel safe in the urban space? From perceptions to associated variables. Anuario de Psicología Jurídica, 31, 75-84.
21. Bhattacharya, A. (2020). Analysis of the factors affecting violent crime rates in the US. International Journal of Engineering and Management Research, 10(5), 106-109.
22. Brantingham, P. J., & Brantingham, P. L. (2017). The geometry of crime and crime pattern theory. In Environmental criminlogy and crime analysis (pp. 1-19). London: Routledge.
23. Cai, Y., & Xia, Ch. (2018). Interpretive structural analysis of interrelationships among the elements of characteristic agriculture development in Chinese rural poverty alleviation. Sustainability, 10, 786.
24. Deflem, M. (2015). Anomie: History of the concept. International encyclopedia of the social & behavioral sciences (Vol. 1, 2^nd) (pp. 700-705).
25. Fajnzylber, P., Lederman, D., & Loayza, N. (2002). What causes violent crime?. European Economic Review, 46(7), 1323-1357
26. Gale, J. A., & Coupe, T. (2005). The behavioural, emotional and psychological effects of street robbery on victims. International Review of Victomology, 12(1), 1-22.
27. Geason, S., & Wilson, R. P. (1984). Crime prevention: Theory and practice. Australia: Australian Institute of Criminology.
28. Hakim, H. M., Khan, H. O., Hamzah, H. H., Othman, M. F., Nelson, B. R., Chambers, G. K., ..., & Rasudin, N. S. (2019). Violent crime datasets: Incidence and patterns in Malaysia from 2006 to 2017. Data in Brief, 26, 104449.
29. Liebst, L., S., Lindegaard, R. M., & Bernasco, W. (2019). Dissecting the role of dominance in robberies: An analysis and implications for microsociology of violence. Journal of Interpersonal Violence, 36(15-16), NP8668– NP8686.
30. McManus, D., Hannah; Engel,S. Robin; Cherkauskas, Calnon Jennifer; Light, C. Sarah; Shoulberg, M. Amanda (2020) Street Violence Crime Reduction Strategies:A Review of the Evidence, University of Cincinnati.
31. Moore, M. D., & Recker, N. L. (2016). Social capital, type of crime, and social control. Crime & Delinquency, 62(6), 728-747.
32. Sandema, R. (2005). Social factors influencing crime-armed robbery-in Windhoek from 1997-2000 (Doctoral dissertation). University of Namibia, Windhoek.
33. Sorooshian, Sh., Tavana, M., & Ribeiro-Navarrete, S. (2023). From classical interpretive structural modeling to total interpretive structural modeling and beyond: A half-century of business research. Journal of Business Research, 157(2023), 113642.
34. Spencer, Ch. (2005). To what extent can crime pattern analysis assist the security manager? (Master's thesis). Leicester University, England.
35. Tompson, L. (2015). Street robbery. Retrieved from https://www.ucl.ac.uk/jill-dando-institute/sites/jill_dando_institute/files/street_robbery_1-5_all.pdf
36. van Sleeuwen, E. M., Ruiter, S., & Steenbeek, W. (2021). Right place, right time? Making crime pattern theory time-specific. Journal of Crime Science, 10(2), 1-10.
37. Wankhade, N., & Kundu, K. G. (2020). Interpretive structural modelling (ISM) methodology and its applicationin supply chain research. International Journal of Innovative Technology and Exploring Engineering, 9(4), 1101-1109.
38. Weisburd, D., White, C., Wire, S., & Wilson, D. B. (2021). Enhancing informal social controls to reduce crime: Evidence from a study of crime hot spots. Prevention Science, 22(4), 509-522.