تبیین جامعه شناختی بی تفاوتی سیاسی فرارفتاری برحسب تعیین کننده های اقتصادی

نوع مقاله : پژوهشی -مطالعه موردی

نویسندگان

• کیومرث خزلی ¹
• محمدباقر تاج الدینی ²
• زهرا حضرتی صومعه ³

¹ دانشجوی دکتری گروه جامعه‌شناسی سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ایران

² استادیار گروه جامعه شناسی و علوم اجتماعی، گروه علوم اجتماعی و ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی ارتباطات و رسانه، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران

³ دانشیار گروه جامعه شناسی و علوم اجتماعی، گروه علوم اجتماعی و ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی ارتباطات و رسانه، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/social.2023.84083.1411

چکیده

افزایش­ روند بی ­تفاوتی سیاسی، نظام­های سیاسی جهان معاصر را چنان به چالش کشیده است که به‌ناچار به واکاوی جدی شرایط به‌وجودآورنده آن اقدام کرده ­اند. در همین راستا، پژوهش حاضر به روش کمّی و تکنیک پیمایش به دو سؤال پاسخ می‌دهد. ابتدا آنکه میزان بی‌تفاوتی سیاسی فرارفتاری (احساس بی ­قدرتی، احساس بی­معنایی، احساس بی­ هنجاری، احساس انزوا و احساس از خود بیگانگی) در جوانان مطالعه‌شده تا چه حد است؟ دوم آنکه تعیین­ کننده ­های اقتصادی (کاهش درآمدها، افزایش تورم و عدم منفعت از مشارکت) تا چه حد بر بی­تفاوتی سیاسی فرارفتاری تأثیرگذار بوده‌اند؟ جمعیت آماری پژوهش شامل تعداد 431288 نفر از جوانان  18 تا 29 ساله ساکن شهر کرمانشاه در سال 1401 بود که با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه ­گیری خوشه­ای، داده­ها از طریق توزیع 400 پرسش‌نامه محقق­ساخته با روایی 88/0 و پایایی 80/0، گردآوری شد. برای آزمون میزان تأثیر تعیین­ کننده ­های اقتصادی بر افزایش  بی­ تفاوتی سیاسی فرارفتاری در قالب مدلی تجربی از مدل معادلات ساختاری و نرم­افزار AMOS استفاده شد. یافته­های پژوهش در پاسخ به سؤال اول پژوهش نشان داد که میزان بی­تفاوتی سیاسی فرارفتاری جوانان مطالعه‌شده (16/71) درصد است. یافته­های پژوهش در پاسخ به سؤال دوم پژوهش نشان داد که کاهش درآمد با بار عاملی (80/0)، افزایش تورم با بار عاملی (88/0) و عدم منفعت از مشارکت با بار عاملی (71/0) ضمن تأثیرگذاری معنادار بر افزایش بی­تفاوتی سیاسی، درمجموع 62 درصد از افزایش بی­تفاوتی سیاسی فرارفتاری را تبیین کردند. علاوه بر این، مدل ساختاری ضمن پشتیبانی از فرضیه­ پژوهش نشان داد که تعیین­ کننده­ های اقتصادی در رابطه­ همبسته با بار عاملی 79/0 بر بی ­تفاوتی سیاسی فرارفتاری تأثیرگذار هستند. 
 

کلیدواژه‌ها

•  بی­ تفاوتی سیاسی فرارفتاری
• کاهش درآمد
• افزایش تورم
• عدم منفعت از مشارکت
• جوانان شهر کرمانشاه 

مراجع

1. اسماعیل­نژاد، ل. وزیر کشور: میزان مشارکت در انتخابات مجلس یازدهم 57/42 درصد است. خبرگزاری جمهوری اسلامی، (04/12/1398)، کدخبر: 83687578 .
2. امام‌جمعه­زاده، س. ج.، محمدی شاهیوردی، س.، و علی­محمدی کمال­آبادی، م. (1391). بررسی و رتبه­بندی عوامل مؤثر بر بی­تفاوتی سیاسی در دانشگاه اصفهان با استفاده از تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی گروهیG-AHP. مجله دانش سیاسی و بین­المللی، 1(2)، 55-70.
3. جهانگیری، ج.، و محمدی، ن. (1397). تبیین جامعه­شناختی رابطه­ی امید سیاسی و بی­تفاوتی اجتماعی. مطالعه و تحقیقات اجتماعی در ایران، 7(1)، 127-150.
4. حسینی‌زاده آرانی، س. س.، مرادی، ع.، وثوقی اصل، ا.، و مهتری آرانی، م. (1401). تحلیلی بر ریشه‌های اجتماعی شکل‌گیری و بروز نارضایتی‌های اجتماعی در ایران (مورد مطالعه: شهروندان تهرانی). امنیت ملی، 12(43)، 227-260.
5. حیدری، ن.، و آرایش، ب. (1394). واکاوی رابطه‌ی فقر اقتصادی و رفتار انتخاباتی. فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، 11(30)، 165-184.
6. خزلی، ک.، تاج الدین، م. ب.، و حضرتی صومعه، ز. (1401). تبیین جامعه شناختی بی‌تفاوتی سیاسی برحسب تعیین‌کننده‌های اجتماعی (مطالعه جوانان 18 تا 29 ساله شهر کرمانشاه). ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، 5(11)، 5711-5730.
7. رضایی، ف.، چیت‌ساز، م. ع.، و بهیان، ش. (1400). تبیین جامعه‌شناختی عوامل مرتبط با بی‌تفاوتی سیاسی با تاًکید بر دینداری (مورد مطالعه: شهروندان شهر اهواز). پژوهش‌های جامعه‌شناسی، 15(1)، 7-29. 75-112.
8. سلیمی، ح. (1387). پست­ماتریالیسم و تحول دانش سیاسی»، فصلنامه دانش سیاسی، 4(2)، 63-92.
9. شاه­علی، ا.ر.، اسدی، م.، و آقابابایی، م. (1400). عوامل مؤثر بر رفتار انتخاباتی رأی دهندگان در انتخابات ریاست­جمهوری سال 1400. فصلنامه علمی جامعه­شناسی سیاسی ایران، 4(1)، 74-103.
10. عباسی­شوازی، م.، پناهی­نسب، ص.، و اسماعیل­خانی، د. (1400). انتخاب عقلانی، کنش سیاسی و رسانه­­ها: مطالعه­ رابطه هزینه­های سیاسی با مشارکت آنلاین و آفلاین دانشجویان. جامعه­شناسی کاربردی، 32(3)، 155-176.
11. عبداله، ع.، و توکل نیا، پ. (1401). بررسی علل و عوامل کاهش مشارکت سیاسی در انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی. جستارهای سیاسی معاصر، 13(2)، 147-177.
12. کشاورزی، م.، جعفری­نیا، غ. ر.، و گرگین، ب. (1399). بررسی ارتباط بین گرایش به هویت ملی و بی­تفاوتی اجتماعی در بین شهروندان شهر بوشهر. فصلنامه علمی جامعه­شناسی سیاسی ایران، 3(4)، 357-381.
13. کوزر، ل.، و روزنبرگ، ب. (1387). نظریه­های بنیادی جامعه­شناسی (چاپ چهارم) (ف. ارشاد، مترجم). تهران: نشر نی.
14. مجیدی، ا. (1391). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مرتبط با بی­تفاوتی اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه کردستان و دانشگاه پیام نور مرکز سنندج (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی‌ارشد). دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
15. محسنی­تبریزی، ع. ر.، و صداقتی­فرد، م. (1390). پژوهشی درباره­ بی­تفاوتی اجتماعی در ایران. جامعه­شناسی کاربردی، 22(3)، 1-22.
16. میرلوحی، س. ع.، عشایری، ط.، جهان‌پور، ط.، و حسن‌زاده، ز. (1401). فراتحلیل مشارکت سیاسی زنان و عوامل مؤثر بر آن (دهه‌های 80 و 90). فصلنامه علمی-پژوهشی جستارهای سیاسی معاصر، 13(2)، 181-206.
17. همتی، ف.، روانبد، ا.، و حقیقی، ع. م. (1400). بررسی علل کاهش مشارکت سیاسی در یازدهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی ایران. فصلنامه پژوهش­های سیاسی و بین­المللی، 12(48)، 147-177.
18. یگی، ر. (1395). ازخودبیگانگی: جهت­گیری­های جدید در نظریه انتقادی (ا. تدین، مترجم). تهران: انتشارات دنیای اقتصاد.

 

19. Aliyu, L. O., Idris Danjuma, M., & Bello, M. (2020). The blemish of voter apathy in sustaining democratic governance in Nigeria: The role of political parties. Journal of Social and Political Sciences, 3(3), 698-710.
20. Beomseob, B. P. (2021). How does a ­relative economy affect voter turnout? Political Behavior, 45, 855-875.
21. Breakfast, N. B., Bradshaw, G., & Haines, R. (2017). Political apathy amongst students: A case study of Nelson Mandela Metropolitan University, Africa’s Public Service Delivery and Performance Review, 5(1), 172.
22. Dahl, V., Erik, A., Shakuntala, B., Landberg, M., Serek, J., Norberto, R., & Bruna, Z. (2017). Apathy or alienation? Political passivity among youths across eight European Union countries. European Journal of Developmental Psychology, 15(3), 284-301.
23. Davlembayeva, D., & Alamanos, E. (2022). Social exchange theory: A review. TheoryHub Book.
24. Uberoi, E., & Johnston, N. (2021). Political disengagement in the UK: Who is disengaged? Retrieved from https:// researchbriefings. files. parliament. uk/ documents / CBP-7501/CBP-7501.pdf
25. Lynge, A, H., & Martinez, I. F. C. (2022). The effect of economic downturns on voter turnout in Africa. Electoral Studies, 76(2022), 1-14.
26. Inglehart, R. F. (2017). Evolutionary modernization theory: Why people’s motivations are changing. Changing Societies & Personalities, 1(2), 136-151.
27. Irabor, P.(2017). The Game Theory and the Politics of Cross-carpeting in Nigeria’s
28. Irabor, P. A. (2017). The game theory and the politics of cross-carpeting in Nigeria's Fourth Republic. Public Policy and Administration Research, 7(7), 66-72.
29. Pelke, L. (2020). Economic inequality, income, and their effects on electoral and civil society participation in authoritarian regimes. Zeitschrift Für Vergleichende Politikwissenschaft, 14(4), 269–297.
30. Mrakovicic, M., Boneta, Ž., & Ivkovic H. Ž. (2019). Political apathy, sophisticated politics or pluralization of students political engagement? Odgojno-Obrazovne Teme, 2(3-4), 25-51.
31. Ogu, M. I. (2013). Rational choice theory: Assumptions, strenghts, and greatest weaknesses in application outside the western milieu context. Arabian Journal of Business and Management Review, 1(3), 90-99.
32. Purnama, D. H. Ernalida, Vieronica V. Sununianti(2021). Social Alienation of Students in Palembang, Advances in Social Science, Education and Humanities Research, volume 513, Published by Atlantis Press SARL.
33. Rayce, S. B, Kreiner, S., Damsgaard, M. T., Nielsen, T., & Holstein, B. E. (2018). Measurement of alienation among adolescents: Construct validity of three scales on powerlessness, meaninglessness and social isolation. Journal of Patient-Reported Outcomes, 2(14), 2-14.
34. Jungkunz, S., & Marx, P. (2021). Income changes do not influence political participation: Evidence from comparative panel data. IZA – Institute of Labor Economics, (14198), 1-47.
35. Tomé, G. M. G., de Matos., Inês C., Celeste, S., Marta R., Lúcia R., & Paulo, G. (2016). Alienation and well-being in adolescents. Social isolation is a risk? International Journal of Science and Research Metodology, 5(1), 1-14.