بررسی رابطۀ اعتماد اجتماعی و مشارکت سیاسی (مطالعۀ موردی: دانشجویان دانشگاه اصفهان)

نوع مقاله : پژوهشی -مطالعه موردی

نویسندگان

• پگاه خیرالهی ¹
• حمید دهقانی ²

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

² استادیار جامعه شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

https://doi.org/10.22067/social.2023.79007.1238

چکیده

اعتماد اجتماعی همواره به‌عنوان یکی از متغیرهای مهم و تأثیرگذار بر مشارکت سیاسی در همه جوامع مطرح شده است. در پژوهش حاضر نیز به بررسی رابطه بین ابعاد متفاوت اعتماد اجتماعی و مشارکت سیاسی دانشجویان پرداخته شد. پس از ارائه توضیحاتی درباره نظریه‌های پاتنام، گیدنز و زتومکا در رابطه با مفهوم اعتماد و رویکردهای نظری متعدد درباره مشارکت سیاسی، چهار فرضیه طرح و آزمون شد. براساس نظریات مطرح‌شده، چهار نوع از اعتماد (اعتماد بین‌فردی، اعتماد تعمیم‌یافته، اعتماد به نهادهای سیاسی و اعتماد به نخبگان) و سپس رویکردهای مختلف درباره مشارکت سیاسی به‌تفصیل بررسی شد و درنهایت، چارچوب نظری تدوین و یک پرسش‌نامه توسط محققان طراحی شد. فرضیه اصلی تحقیق، بررسی رابطه میزان اعتماد اجتماعی با مشارکت سیاسی بود. پژوهش با استفاده از داده‌های اولیه انجام شد و داده‌ها از طریق توزیع پرسش‌نامه بین 376 نفر ­از دانشجویان همه مقاطع تحصیلی دانشگاه اصفهان گردآوری شد. نتایج تحقیق نشان می­دهد که متغیرهای اعتماد تعمیم‌یافته با ضریب همبستگی 20/0، اعتماد به نهادهای سیاسی با ضریب 18/0 و اعتماد به نخبگان با ضریب همبستگی 23/0 رابطه مثبت و معناداری با متغیر مشارکت سیاسی دارند. پس از تحلیل داده‌ها و مشاهده نتایج تحقیق، دو فرضیه پساآزمونی براساس تفکیک مشارکت سیاسی انتخاباتی و غیرانتخاباتی توسط محققان، طرح و آزمون شد. نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که متغیر اعتماد­ تعمیم‌یافته 38/0 از مدل مشارکت سیاسی غیرانتخاباتی و اعتماد به نخبگان 14/0 از مدل مشارکت سیاسی انتخاباتی را تبیین می­کنند. نتایج آزمون تحلیل عاملی نیز نشان می‌دهد که سه معرف مسئولیت‌پذیری نخبگان، صداقت نخبگان و اعتقاد به کارایی نهادهای سیاسی بیشتر از 85 درصد میزان مشارکت سیاسی را تبیین می‌کنند.
 

کلیدواژه‌ها

• اعتماد تعمیم یافته
• اعتماد نهادی
• اعتماد به نخبگان
• مشارکت سیاسی انتخاباتی
• مشارکت سیاسی غیر‌انتخاباتی

مراجع

1. اینگلهارت، ر.، و ولزل، ک. (1388). نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی (ی. احمدی. مترجم). تهران: نشر کویر.
2. بابازاده بائی، ع. (1389). بررسی تأثیر اعتماد اجتماعی بر مشارکت سیاسی؛ مطالعه موردی افراد 20 سال و بالاتر شهر بابل (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد). دانشگاه مازندران، بابل، ایران.
3. پاتنام، ر. (1392). دموکراسی و سنت‌های مدنی (م. ت. دلفروز، مترجم). تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
4. جعفرآبادی، ا.، کفاشی، م.، و صدیقی، ب. (1397). تبیین جامعه‌شناختی تأثیر اعتماد اجتماعی بر مشارکت سیاسی (مطالعه موردی: مردم شهر گرگان). فصلنامه مطالعات سیاسی، 10(39)، 159-186.
5. حیدری، آ.، محمدی، ا.، و باقری، ش. (1396). بررسی رابطه اعتماد نهادی با گونه‌های مشارکت سیاسی (مطالعه موردی: شهروندان بالای 18 سال ساکن شهر شیراز). فصلنامه راهبرد اجتماعی-فرهنگی، 6(23)، 140-172.
6. راش، م. (1393). جامعه و سیاست: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی (م. صبوری، مترجم). تهران: انتشارات سمت.
7. زارع، ب.، و روهنده، م. (1394). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت اجتماعی-سیاسی. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 9(2)، 64-87.
8. عنبری، م. (1397). جامعه‌شناسی توسعه؛ از اقتصاد تا فرهنگ. تهران: سمت.
9. فوکویاما، ف. (1379). پایان نظم (غ. ع. توسلی، مترجم). تهران: انتشارات جامعه ایرانیان.
10. فوکویاما، ف. (1397). نظم و زوال سیاسی (ر. قهرمانپور، مترجم). تهران: روزنه.
11. کلمن، ج. س.، بوردیو، پ.، ولکاک، م.، اوفه، ک.، فوکویاما، ف.، پانتام، ر.، و پورتس، آ. (1384). سرمایه اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه (ا. خاکباز، و پویان، ح.، مترجمان). تهران: نشر شیرازه.
12. گیدنز، آ. (1378). تجدد و تشخص (ن. موفقیان، مترجم). تهران: نشر نی.
13. مسعودنیا، ح.، رهبر قاضی، م. ر.، مهرابی کوشکی، ر.، و پوررنجبر، م. (1393). بررسی تأثیر اعتماد اجتماعی بر شیوه‌های مختلف مشارکت سیاسی. فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، 5(2)، 77-94.
14. هیوود، ا. (1394). سیاست (ع. ر. عالم، مترجم). تهران: نشر نی.
15. واینر، م.، و هانتینگتن، س. (1390). درک توسعه سیاسی (پژوهشکده مطالعات راهبردی، مترجم). تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.

 

16. Behnke, J. (2009). Vertrauen und Kontrolle: Der einfluss von werten auf einstellungen zu politischen institutionen. Parlementsfrage
17. Giddens, A. (1991). Consequences of modernity. Cambridge and Oxford: Polity Press.
18. Hetherington, M., & Hasser, J. (2012). How trust matter: The changing political relevance of trust. American Journal of Political Science, 56(2), 312-325.
19. Inglehart, R. F. (2023). World values survey. Retrieved from https://www. org/wvs.jsp
20. Kaina, V. (2004). Vertrauen eliten und Die politische untersützung der demokratie. Politische Vierteljahresschrift, 45(4), 519-540.
21. Klenser, J., & College, K. (2007). Social capital and political participation in Latin America: Evidence from Argentina, Chile, Mexico and Peru. Latin America Research Review, 42(2), 1-32.
22. Krishna, A. (2002). Active social capital: Tracing the role of development and democracy. Colombia: Colombia University Press.
23. La due lake, R., & Huckfeldt, R. (1998). Social capital, civil society and political participation. Political Psychology, 19(3), 567-584.
24. Rothstein, B., & Stolle, D. (2008). The state and social capital: An institutional theory of generalized trust. Comparative Politics, 4(4), 441-459.
25. Sztompka, P. (2003). Trust: A sociological theory. Cambridge: Cambridge University Press.