نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در گرایش دانشجویان به ارزش‌های خانوادگی (موردمطالعه: دانشگاه شهید مدنی آذربایجان)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• عیسی برقی ¹
• صمد عدلی‌پور ²
• سیران پاپژ ³

¹ دانشیار برنامه‌ریزی درسی، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

² دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

³ کارشناسی‌ارشد مشاوره خانواده، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

https://doi.org/10.22067/social.2023.80964.1308

چکیده

جوانان به‌ویژه دانشجویان ازجمله گروه‌هایی هستند که استفاده زیادی از رسانه‌های نوین همچون شبکه‌های اجتماعی مجازی می‌کنند؛ این در حالی است که ورود و گسترش انواع شبکه‌های اجتماعی مجازی در بین افراد و خانواده‌های ایرانی بر  این نهاد اجتماعی تأثیر گذاشته و موجب تغییراتی در رفتار و گفتمان نسل جوان و نگرش آن‌ها به ارزش‌های خانوادگی شده است. در این راستا، هدف نوشتار حاضر، مطالعه نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در گرایش دانشجویان به ارزش‌های خانوادگی (سنتی، مدرن و پست‌مدرن) بود. پژوهش حاضر، از لحاظ هدف، کاربردی و نظر شیوا اجرا، پیمایشی و از نظر زمانی، مقطعی بود. دانشجویان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان در سال تحصیلی 1400-1401 جامعه آماری پژوهش را تشکیل دادند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر برآورد شد. شیوه نمونه‌گیری، خوشه‌ای چندمرحله‌ای بود. برای گردآوری داده‌های پژوهش از پرسشنامه استفاده شد. فرضیه‌های پژوهش نیز با استفاده از آزمون‌های تفاوت میانگین و رگرسیون، تحلیل شدند. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که مدت‌زمان عضویت در شبکه‌های اجتماعی، میزان استفاده از شبکه‌های مجازی و میزان اعتماد کاربران به محتوای مطالب شبکه‌های اجتماعی مجازی با تضعیف گرایش دانشجویان به ارزش‌های خانوادگی سنتی، عاملی مهم در سوق یافتن دانشجویان به سمت ارزش‌های خانوادگی مدرن و پست‌مدرن هستند.

کلیدواژه‌ها

• ارزش‌های خانوادگی مدرن
• ارزش‌های خانوادگی پست‌مدرن
• ارزش‌های خانوادگی سنتی
• شبکه‌های اجتماعی مجازی
• دانشجویان

20.1001.1.29809452.1401.19.4.8.0

مراجع

1. ابراهیمی، ع.، و عین‌علی، م. (1398). عوامل مؤثر بر قصد تداوم استفاده از شبکه‌های اجتماعی؛ با میانجی‌گری اعتماد (مورد مطالعه: پیام‌رسان الگرام و سروش). مجله جهانی‌ رسانه، 14(1)، 29-49.
2. احمدنیا، ش. (1392). بررسی جامعه‌شناختی تأثیرات شبکه‌های اجتماعی مجازی بر مناسبات خانوادگی. در مجموعه مقالات همایش تخصصی شبکه‌های اجتماعی (به کوشش م. اسدپور، و ج. غفاری). تهران: پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات جهاد دانشگاهی.
3. احمدی، ع. ا.، عدلی‌پور، ص.، میرمحمدتبار، س. ا.، و ابوترابی، ف. (1394). تأثیر شبکه اجتماعی فیس‌بوک بر ارزش‌های خانوادگی دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهر تبریز. فصلنامه توسعه اجتماعی، 9(4)، 107-134.
4. اعزازی، ش. (1389). جامعه‌شناسی خانواده: با تأکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر. تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
5. امیرابراهیمی، م. (1384). وبلاگ‌نویسی صحنه‌ای جدید برای ایفای نقش‌های خود. تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
6. اینگلهارت، ر.، و ولزل، ک. (1394). نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی (ی. احمدی، مترجم). تهران: انتشارات کویر.
7. برگر، ب.، کلنر، ه.، و برگر، پ. (1381). ذهن بی‌خانمان: آگاهی و نوسازی (م. ساوجی، مترجم). تهران: انتشارات نی.
8. جعفری، ص. (1398). اعتماد و رسانه: بررسی عوامل مؤثر بر اعتماد به رسانه‌های خبری برون مرزی BBC و VOA فارسی با رویکرد تطبیقی (مورد مطالعه: شهروندان شهر تبریز). فصلنامه مطالعات رسانه‌ای، 14(44)، 71-86.
9. جنادله، ع.، و رهنما، م. (1397). بازنمایی آسیب‌شناسانه رسانه‌های نوین در مطالعات خانواده (فراتحلیل مطالعات چاپ شده در خصوص تأثیر رسانه‌های نوین بر خانواده). فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، 4‌(16)، 1-40.
10. جهانبخش، م. ع. (1395). خانواده و فرهنگ. تهران: انتشارات ساکو.
11. خدامرادی، ط.، سعادت، ف.، و خدامرادی، ط. (1393). بررسی میزان تأثیر استفاده از فضای مجازی بر ارزش‌های خانواده (مطالعه موردی: معلمان مقطع متوسطه سازمان آموزش و پرورش استان ایلام). فرهنگ ایلام، 15(44)، 155-167.
12. خوش صفا، ح.، و کفاشی، م. (1396). بررسی رابطه شبکه‌های اجتماعی مجازی و ارزش‌های خانواده. فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، 6(23)، 173-200.
13. دارابی، م.، و کلاشو، ح. (1395). بررسی تأثیر شبکه اجتماعی تلگرام و مکانیسم تأثیرگذاری آن بر ارزش‌های خانواده (مورد مطالعه: جوانان شهر تهران). فصلنامه مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 15(33)، 1-42.
14. زاهدی، م. ج.، و خضرنژاد، ع. (1392). نوسازی و فرایند تحول ارزش‌ها در حوزه خانواده (بررسی نمونه‌ای دگرگونی ارزش‌های خانوادگی در شهر بوکان). مجله جامعه‌شناسی ایران، 14(1)، 68-97.
15. ساروخانی، ب. (1394). رسانه‌ها و اعتماد اجتماعی. فصلنامه رادیو و تلویزیون، 11(27)، 9-32.
16. ساروخانی، ب.، احمدی، ا. ع.، و صفا، د. (1395). تحلیل گفتمان الگوهای خانواده در جامعه کنونی با تأکید بر مناسبات همسرگزینی (بازنمایی الگوهای پست‌مدرن، تجددگرا، سنتی، در حال گذار، اسلامی). فصلنامه پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده، 4(7)، 9-42.
17. عباس‌زاده، م.، آقایاری هیر، ت.، علیزاده اقدم، م. ب، و عدلی‌پور، ص. (1399). نوسازی و تحول ارزش‌های سنتی خانوادگی در شهر تبریز. فصلنامه جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، 9(1)، 161-190.
18. عدلی‌پور، ص. (1391). تحلیل جامعه‌شناختی پیامدهای شبکه‌های اجتماعی مجازی بر هویت اجتماعی کاربران جوان شهر اصفهان (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی‌ارشد)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
19. عقیلی، س. و.، و جعفری، ع. (1392). بررسی اهداف آشکار و پنهان شبکه‌های اجتماعی. در مجموعه مقالات همایش تخصصی شبکه‌های اجتماعی (به کوشش م. اسدپور، و ج. غفاری). تهران: پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات جهاد دانشگاهی.
20. فرقانی، م. م.، و مهاجری، ر. (1397). وضعیت اعتماد جوانان به شبکه‌های اجتماعی در شهر تهران. فصلنامه مطالعات فرهنگ- ارتباطات، 19(41)، 31-53.
21. قاسمی، و.، عدلی‌پور، ص.، و کیانپور، م. (1391). تعامل در فضای مجازی شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و تأثیر آن بر هویت دینی جوانان؛ مطالعه موردی فیس‌بوک و جوانان شهر اصفهان. دوفصلنامه دین و ارتباطات، 19(2)، 5-36.
22. قنبری برزیان، ع.، سیف‌زاده، ع.، و محمدی، ا. (1396). خانواده دیجتال، هویت دینی و ارزش‌های خانوادگی: پیمایشی در شهر اصفهان. فصلنامه مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 11(35)، 29-50.
23. قیطاسی، ر. ا.، حیدرآبادی، ا.، و رحمانی فیروزجاه، ع. (1400). نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در میزان ارزش‌های خانوادگی دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهر ایلام در سال تحصیلی 1397-1398. فصلنامه فرهنگ ایلام، 22(70)، 28-56.
24. گنجی، م.، نیازی، م.، و ملک‌پور شهرکی، ع. (1394). بررسی تأثیر اعتیاد به فناوری‌های نوین ارتباطی بر از هم‌گسیختگی خانوادگی در شهر کرد. فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 4‌(1)، 167-194.
25. گیدنز، آ. (1398). پیامدهای مدرنیت (ن. موفقیان، مترجم). تهران: انتشارات مرکز.
26. گیدنز، آ. (1397). جامعه‌شناسی (م. صبوری، مترجم). تهران: انتشارات نی.
27. مدیری، ف. (1397). گونه‌های مختلف ارزش‌های خانوادگی و همبسته‌های اقتصادی اجتماعی آن در شهر تهران، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی. 29(69)، 147-166.
28. مدیری، ف.، و مهدوی، م. ص. (1394). ارزش‌های پست‌مدرن خانوادگی در شهر تهران. فصلنامه خانواده پژوهی، 11(43)، 281-296.
29. نعیمی، م. ر. (1390). تأثیر تعامل خانواده و ماهواره در بروز پدیده طلاق. فصلنامه جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، 1(1)، 191-211.

 

30. Ballew, K. C. (2011). Family values‌: The empirical impact of internet use (Unpublished master's thesis). Baylor University, Waco, Baylor.
31. Bovill, M., & Livingstone, S. (2001). Bedroom culture and the privatization of media use.‌ London: LSE Research Online.
32. Hilberman, J. (2009). Young people are social networking in Droves, Retrieved from http//iipdigital.usembassy.gov/st.
33. Kumar, A. (2012). The impact of globalization on family–structure: A sociological study,. Journal of Experimental Sciences, 3(1), 10-13.
34. McGrath, S. (2012). The impact of new media technologies on social interaction in the household. Maynooth University.
35. McKnight, D. H., Choudhury, V., & Kacmar, C. (2002). Developing and validating trust measures for e-commerce: An integrative typology. Information Systems Research, 13(3), 334-359.
36. Mesch, G. S. (2006). Family relations and the Internet: Exploring a family boundaries approach. The Journal of Family Communication, 6(2), 119-138.
37. Morgan, M. (1995). The critical contribution of George Gerbner. Colorado: Westview Press.
38. Panasenko, N. (2013). Czech and Slovak family patterns and family values in historical, social, and cultural context. Journal of Comparative Family Studies, 44(1), 79-98.
39. Rahman, S. A., & Uddin, Md. S. (2017). The impact of globalization on family values. International Journal of Advanced Research, 5‌(8), 968-977.
40. Tadpatrikar, A., Sharma, M. K., & Viswanath, S. S. (2021). Influence of technology usage on family communication patterns and functioning: A systematic review. Asian Journal of Psychiatry, 58, 102595.
41. Ting, C. (2012). The impacts of modernity on family structure and function‌: a study among Beijing, Hong Kong and Yunnan families (Unpublished doctoral dissertation). Lingnan University, Hong Kong.
42. Vickery, J. R. (2015). ‘I don't have anything to hide, but…': the challenges and negotiations of social and mobile media privacy for non-dominant youth. Information, Communication & Society, 18(3), 281-294.
43. Williams, A. L., & Merten, M. J. (2011). iFamily: Internet and social media technology in the family context. Family and Consumer Sciences Research Journal, 40(2), 150-170.