مدل تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر تمایل به برابری جنسیتی در میان زنان ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمودرضا رهبرقاضی ¹
• سید مرتضی نوعی باغبان ²

¹ دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

² استادیار گروه معارف اسلامی (دکترای جامعه شناسی سیاسی)، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/social.2023.76929.1182

چکیده

به عقیده برخی از محققان، مدرنیته عصر جدیدی را ایجاد کرده است که به عصر ارتباطات مشهور است و براساس آن گسترش و تسریع تبادل اطلاعات از طریق رسانه‌های جدید باعث شده است تا افراد در سراسر جهان با افکار جدیدی آشنا شوند و حتی برخی اوقات هویت و افکار سنتی انسان­ها که سابقه­ ای چندهزارساله دارد، تضعیف شود و عقاید جدیدی در جامعه ترویج یابد. در این راستا، هدف این پژوهش آزمون تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم رسانه‌های اجتماعی بر تمایل زنان به برابری جنسیتی است. جامعه آماری این پژوهش زنان بیشتر از 18 سال ایرانی و با استفاده از یک نمونه 733 نفری است که توسط مرکز پیمایش ارزش‌های جهانی (WVS) در سال 2020 (موج هفتم) جمع‌آوری شده است. یافته­ های این پژوهش نشان می‌دهد، اول اینکه رسانه ­های اجتماعی به‌طور مستقیم بر تمایل زنان ایرانی به برابری جنسیتی تأثیر معنا­دار و مثبت دارد و باعث افزایش چنین گرایش‌هایی در زنان می‌شود. دوم اینکه رسانه‌های اجتماعی به‌طور غیرمستقیم و از طریق سه متغیر میانجی بی ­اعتنایی، بی ­اعتقادی و حق انتخاب نیز بر تمایل به برابری جنسیتی تأثیر مثبت و معنا­دار دارد.

کلیدواژه‌ها

• رسانه‌های اجتماعی
• بی‌اعتنایی
• بی‌اعتقادی
• حق انتخاب
• تمایل به برابری جنسیتی

20.1001.1.29809452.1401.19.4.2.4

مراجع

1. آرمن، س. ع.، فرازمند، ح.، و دانش، ح (1394). بررسی اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر شاخص نابرابری جنسیتی. اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی)، 2(45)، 87-104.
2. حیایی، پ.، و مبارک بخشایش، م. (1394). تحلیل رابطه استفاده از شبکه اجتماعی فیس‌بوک‌ با هویت جنسیتی در بین دانشجویان دانشگاه تبریز. مطالعات جامعه شناسی، 8(27)، 41-62.
3. بالاخانی، ق.، وملکی، ا. (1396)، بررسی ظهور فردگرایی در عرصه خانواده (مطالعه موردی شهروندان تهرانی). فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، 7(20)، 34-77.
4. بهشتی، س. ص.، حیدری، آ.، و مدبرنژاد، ع. (1400). مدل‌سازی تأثیر رسانه‌ها بر انتظارات نقش جنسیتی (موردمطالعه: افراد 15 سال به بالای شهر یاسوج). پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، 10(2)، 73-98.
5. پزشکی، م. (1387). صورت‌بندی مطالعات زنان در جهان اسلام. تهران: نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
6. جوادی آملی، ع. (1371). زن در آینه جمال و جلال الهی. تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا.
7. فضل‌االله، س. م. ح. (1383). دنیای زن. قم: نشر سهروردی.
8. کاستلز، م. (1380). عصر اطلاعات، اقتصاد، جامعه و فرهنگ (ا. علیقلیان، و ا. خاکباز، مترجمان). تهران: طرح نو.
9. کاستلز، م. (1393) شبکه­های خشم و امید جنبش‌های اجتماعی در عصر اینترنت (م. قلیپور، مترجم). تهران: نشر مرکز.
10. کنعانی، م. ا.، حمیدی‌فر، م.، و قربانی، ا. (1396). بررسی تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر هویت جنسیتی مادران و دختران: مطالعه‌ای در شهر رشت. توسعه اجتماعی، 11(3)، 97-128.
11. محبی، ع.، و کیا، ع. ا. (1399). شبکه‌های اجتماعی و تغییرات فرهنگی بین دانشجویان دانشگاه‌های تهران: بر پایه ارزش‌های مادی و فرامادی اینگلهارت. مطالعات فرهنگ-ارتباطات، 51(21)، 63-90.
12. مطهری، م. (1382). نظام حقوق زن در اسلام (چاپ سی و چهارم). قم: انتشارات صدرا.
13. مککی، ر.(1382). داستان، ساختار، سبک و اصول فیلمنامه نویسی (م. گذرآبادی، مترجم). تهران: هرمیس.
14. نیازی، م.، و شفایی‌مقدم، ا. (1391). رابطه مصرف رسانه‌ای و نگرش به طرحواره جنسیتی زنان. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 26(8)، 201-228.
15. نیک‌خواه قمصری، ن.، و منصوریان راوندی، ف. (1393). تا ملی بر رابطه فضای مجازی و هویت جنسیتی (مطالعۀ موردی: کاربران اینترنت در شهر کاشان. مطالعات رسانه‌ای، 9(27)، 107-120.
16. Carr, C. T., & Hayes, R. A. (2015). Social media: Defining, developing, and divining. Atlantic Journal of Communication, 23(1), 46-65.
17. Castells, M. (2011). The rise of the network society: The information age: Economy, society, and culture. Oxford: Wiley-Blackwell.
18. Friedman, E. J. (2005). The reality of virtual reality: The internet and gender equality advocacy in Latin America. Latin American Politics and Society, 47(3), 1-34.
19. Gibson, J. L. (1997). Mass opposition to the soviet putsch of August 1991: Collective action, rational choice, and democratic values. American Political Science Review, 3(91), 671–684.
20. Inglehart, R., & Welzel, Ch. (2003). Political culture and democracy: Analyzing the cross-level linkages. Comparative Politics, (36), 61–79.
21. Inglehart, R., & Baker, W. E. (2000). Modernization, cultural change, and the persistence of traditional values. American Sociological Review, 65(1), 19-51.
22. Inglehart, R., & Norris, P. (2003). The true clash of civilizations. Foreign Policy, (135), 62-70.
23. Irving, C. J., & English, L. M. (2011). Community in cyberspace: Gender, social movement learning, and the internet. Adult education quarterly, 61(3), 262-278.
24. Koo, G. Y. (2016). To be myself and have my stealthy freedom: The Iranian women’s engagement with social media. Revista De Estudios Internacionales Mediterráneos, (21), 141-157
25. Lussier, D. N., & Fish, M. S. (2016). Men, Muslims, and attitudes toward gender inequality. Politics and Religion, 9(1), 29-60.
26. Maryani, E., Janitra, P. A., & Rahmawan, D. (2018). “Aliansi Laki-Laki Baru”: The role of social media in promoting Gender Equality in Indonesia. Salasika, 1(2), 107-122.
27. Miller, D., Sinanan, J., Wang, X., McDonald, T., Haynes, N., Costa, E., ..., & Nicolescu, R. (2016). How the world changed social media. London: UCL Press.
28. Mohajan, H. K. (2022). Four waves of feminism: A blessing for global humanity. Studies in Social Science & Humanities, 1(2), 1-8.
29. Norris, P., & Inglehart, R (2019). Cultural backlash. New York: Cambridge University Press.
30. Parahita, G. D. (2019). The rise of Indonesian feminist activism on social media. Jurnal Komunikasi Ikatan Sarjana Komunikasi Indonesia, 2(4), 104-115.
31. Preacher, K. J., & Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 3(40), 879-891.
32. Rizzo, H., Meyer, K., & Ali, Y. (2002). Women's political rights: Islam, status and networks in Kuwait. Sociology, 3(36), 639-662.