مطالعۀ عوامل مؤثر بر بیگانگی شغلی:فراتحلیل پژوهش‌های بازه زمانی 1383 الی 1400

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• طاها عشایری ¹
• اسماعیل جهانی دولت آباد ²
• طاهره جهان پرور ³

¹ استادیار و عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ و جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل، ایران

² دانشیار و عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ و جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی،اردبیل، ایران

³ دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/social.2022.59328.0

چکیده

 بیگانگی شغلی به معنی انفصال، جدایی، بی‌علاقگی و اشتیاق نداشتن فرد به انجام یک شغل یا وظیفه سازمانی است. در جامعه امروزه بیگانگی شغلی در حال افزایش است. هدف اصلی این پژوهش، مطالعه عوامل مؤثر بر بیگانگی شغلی بود. روش تحقیق از نوع فراتحلیل-کمی و با پرسشنامه معکوس در بازه زمانی 1383 تا 1400 بود. جامعه آماری، 45 پژوهش بود که 37 تحقیق با رعایت ملاک‌های ورود و خروج و با رعایت اعتبار و روایی انتخاب شدند. نتایج نشان می‌دهد، بین عوامل زمینه‌ای (میزان تحصیلات = 0.354، درآمد = 0.266، پایگاه اجتماعی-اقتصادی = 0.357، افزایش سابقه خدمت = 0.339، سن = 0.161)، اجتماعی (اعتماد اجتماعی = 0.292، مشارکت اجتماعی = 0.181، حمایت اجتماعی = 0.345، انسجام اجتماعی = 0.280، عدالت سازمانی = 0.269، رهبری تحول‌آفرین = 0.385، تعلق سازمانی = 0.429، فرهنگ ‌سازمانی = 0.335)، شغلی (امنیت شغلی = 0.277، رضایت شغلی = 0.380، ارتقای شغلی = 0.251، استرس شغلی = 0.217) و عوامل فرهنگی (افزایش آگاهی و دانش علمی = 0.273، باورهای دینی = 0.352، اخلاق کار اسلامی = 0.183) با بیگانگی شغلی رابطه معنا‌داری وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

• باورهای دینی
• بیگانگی شغلی
• سرمایه اجتماعی
• فراتحلیل
• عدالت سازمانی

20.1001.1.29809452.1401.19.2.2.0

مراجع

1. اباذری، ی. (1374). خرد جامعه‌شناسی (رساله دکتری منتشرنشده در رشته علوم اجتماعی). دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2. افراسیابی، ح.، جمشیدی سلوکلو، ب.، و قدرتی، ح. (1392). مطالعه رضایت شغلی در ارتباط با مشارکت و بیگانگی در میان کارکنان شرکت برق منطقه‌ای فارس. جامعه‌شناسی کاربردی، 4(1)، 177-190.
3. امیرخانی، ا.، و صفی خانی، ر. (1395). بررسی نقش توسعه دانش در کاهش تعارض سازمانی و تعدیل بیگانگی شغلی (مطالعه موردی: اعضای هیئت‌علمی و غیر هیئت‌علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری). مدیریت دولتی، (1)، 137-152.
4. ایمان، م.، و اثنی عشری، ف. (1383). بررسی عوامل مؤثر بر بیگانگی سازمانی در ایران (موردمطالعه: سازمان‌های اداری شهر شیراز). مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، 7(2)، 1-30.
5. برآبادی، م.، و گل‌پرور، م.(1393). پیش‌بینی ازخودبیگانگی شغلی از طریق تقاضاهای شغلی، منابع شغلی و فرسودگی شغلی در میان کارکنان. اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران، بازیابی از https://civilica.com/doc/320836
6. بیدخوئی، ط.، و ابهجی، ح.(1395). عوامل مؤثر بر ازخودبیگانگی شغلی سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی عسلویه. کنفرانس جهانی مدیریت، اقتصاد حسابداری و علوم انسانی در آغاز هزاره سوم، شیراز، بازیابی از https://civilica.com/doc/591769
7. پاک‌دل، پ. (1378). احساس بیگانگی نسبت به کار در ادارات دولتی (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده در رشته جامعه‌شناسی). دانشگاه تهران، تهران، ایران.
8. تسلیمی، م.، بازرگان، ع.، موسی‌خانی، م.، و الوداری، ح. (1390). تدوین الگوی توسعه رهبری تحول‌آفرین در دانشگاه‌های کشور در راستای تعدیل بیگانگی شغلی (موردمطالعه: دانشگاه پیام نور). مدیریت دولتی، 3(8)، 19-38.
9. توسلی، غ. ع.، و قدیمی، م. (1380). پدیده بیگانگی از کار در ساختار نظام اداری ایران. پژوهشنامه علوم انسانی، (30)، 115-87.
10. حاجی‌زاده میمندی، م.، گرایی، ح.، بنیاد، ل.، و دشتی‌زاد، س. (1399)، فراتحلیل عوامل اثرگذار بر بیگانگی شغلی. فصلنامه چشم‌انداز مدیریت دولتی، 11(3)، 67-85.
11. حجت‌خواه، م.، رشیدی، ع.، و ساری، ا. (1399). رابطه خودشناسی انسجامی، سبک‌های دفاعی با بیگانگی شغلی کارکنان شرکت پرشیا (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
12. حدادی، ک. (1392). بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر بیگانگی از کار در میان کارکنان حوزه ستادی شرکت توزیع نیروی برق خوزستان در سال 1392 (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). دانشگاه پیام نور تهران، ایران.
13. حسین‌زاده، ع.، باقری، م.، و بختیاری‌زاده، ف. (1390). بررسی عوامل اجتماعی-اقتصادی مؤثر بر بیگانگی از کار (موردمطالعه: کارکنان پتروشیمی بندر ماهشهر). جامعه‌شناسی کاربردی، 22(2)، 167-184.
14. حقیقتیان، م.، هاشمی‌نژاد، ه، و میرزاییان، ا. (1394). بررسی رابطه عوامل اجتماعی، سازمانی و فرهنگی با بیگانگی کارکنان (موردمطالعه: سازمان جهاد کشاورزی اصفهان). مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 7(2)، 61-72.
15. حیدری‌فرد، ر.، و هاشمی، ح. (1398). تأثیر سبک رهبری تحولی با میانجی‌گری نقش اخلاق حرفه‌ای بر بیگانگی شغلی معلمان مدارس ابتدایی شهرستان مهران (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). مؤسسه آموزش عالی باختر، ایلام، ایران.
16. رستگار خالد، ا.، کاوه، م.، و محمدی، م. (1392). بررسی عوامل جامعه‌شناختی مرتبط با بیگانگی شغلی. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 2(3)، 439-467.
17. رستگار خالد، ا.، کاوه، م.، و محمدی، م. (1393). سرمایه اجتماعی و بیگانگی از کار (مطالعه موردی: معلمان آموزش‌وپرورش مقطع ابتدایی شهر تهران). فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، (19)، 203-251.
18. رکنی‌پور، ط.، و سیادت، ع. (1392). بررسی مفهوم ازخودبیگانگی از منظر جامعه‌شناسی و روانشناسی. کتاب ماه علوم اجتماعی، (62)، 71-82.
19. زاهدی، م.، دانش، پ.، و شعبانی، ع. (1395). بررسی ازخودبیگانگی شغلی و عوامل مرتبط با آن در کارکنان سازمان تأمین اجتماعی (ستاد مرکزی) (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). مرکز پیام نور غرب دانشگاه پیام نور تهران، ایران.
20. زکی، م. (1388). بیگانگی اجتماعی جوانان (مطالعه موردی: دانشجویان دختر و پسر دانشگاه اصفهان). پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، (3)، 25-52.
21. ستوده، ه. (1378). آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات). تهران. انتشارات آواری نور.
22. شرفی، ل.، مهداد، ع.، فاضل، ا.، و فاضل، ا. (1392). رابطه ویژگی‌های شغلی و ابعاد عدالت سازمانی با ازخودبیگانگی شغلی. نشریه دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 14(3)، 51-59.
23. شیرمردی، پ. (1393). بررسی رابطه مؤلفه‌های شغلی با بیگانگی کارمندان. اولین کنفرانس بین‌المللی روان‌شناسی و علوم رفتاری، تهران، بازیابی از https://civilica.com/doc/385633
24. شیرین زردشتیان، ح.، یوسفی، ب.، و عبدی‌پور، ک. (1397). تأثیر رهبری زهرآگین بر بدبینی سازمانی و بیگانگی شغلی کارکنان وزارت ورزش و جوانان با نقش میانجی ماکیاولیسم (رساله دکتری منتشرنشده). دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
25. صداقتی‌فرد، م.، فتحی، س.، و نجفی، س. (1392). بررسی بیگانگی شغلی در نظام اداری ایران (موردپژوهش: کارمندان اداره آموزش‌وپرورش شهرستان گرمسار). فصلنامه روانشناسی صنعتی/سازمانی، 4(17)، 9-22.
26. صداقتی‌فرد، م.، و عبدالله‌زاده، م. (1388). بررسی بیگانگی شغلی و عوامل مؤثر بر آن در میان کارمندان. فصلنامه تازه‌های روانشناسی صنعتی/سازمانی، 1(1)، 9-22.
27. عیدی‌پور، ک.، یوسفی، ب.، زردشتیان، ش.، و عیدی، ح. (1399). بررسی تأثیر سبک رهبری زهرآگین بر بدبینی سازمانی و بیگانگی شغلی کارکنان وزارت ورزش و جوانان با نقش میانجی ماکیاولیسم. مطالعات مدیریت ورزشی، 12(59)، 135-152.
28. غفاری‌نیا، ر.، عزیزپوریان، ع.، و عبدالهی، س. (1400). تبیین رابطه سبک‌های تفکر و سبک‌های ارتباطی با بیگانگی شغلی معلمان مدارس ابتدایی شهرستان آبدانان (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). مؤسسه آموزش عالی باختر، ایلام، ایران.
29. فتحی، س.، صداقتی‌فرد، م.، و نجفی، س. (1390). بررسی بیگانگی شغلی در نظام اداری ایران کارمندان اداره آموزش‌وپرورش شهرستان گرمسار در سال 1390 (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار، ایران.
30. فروم، ا. (1390). فراسوی زنجیرهای پندار (ب. برکت، مترجم). تهران. نشر مروارید.
31. فروم، ا. (1395). انسان برای خویشتن (ا. تبریزی، مترجم). تبریز: نشر بهجت.
32. فونک، ر. (1395). اریک فروم: شجاعت بودن (ط. محمدعلیزاده، مترجم). تهران: انتشارات آشیان.
33. قدیمی، م. (1386). بررسی میزان اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در بین دانشجویان دانشگاه‌های زنجان. پژوهشنامه علوم انسانی، (53)، 325-356.
34. کاوه‌فیروز، ز.، زارع، ب.، و طالب، م. (1393). تحلیل جامعه‌شناختی بیگانگی شغلی معلمان با تأکید بر سرمایه اجتماعی دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان ثامن‌الحجج ع مشهد (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
35. کرایب، ی. (1394). نظریه اجتماعی مدرن (ع. مخبر، مترجم). تهران. انتشارات آگه.
36. کوزر. ل. (1399). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی (م. ثلاثی، مترجم). تهران: انتشارات علمی.
37. گرب، ا. (۱۳۸۹). جامعه‌شناسی؛ نابرابری اجتماعی (م. سیاهپوش، و ا. ر.، غروی‌زاد، مترجمان). تهران: معاصر.
38. گل‌پرور م.، واثقی، ز.، و اشجع، آ. (1393). تبیین رابطه استرش شغلی با بیگانگی شغلی و رفتارهای انحرافی بر اساس نقش تعدیل‌کننده اسناد شناختی به علل استرس. مجله روانشناسی معاصر، (18)، 71-82.
39. گل‌پرور، م.، واثقی، ز.، و جوادیان، ز. (1390). الگوی ساختاری رابطه سرپرستی سوءاستفاده گرایانه، گرانباری نقش، فرسودگی و بیگانگی. فراسوی مدیریت، 5(19)، 107-125.
40. گودرزوند چگینی، م.، نویان اشرف، ا.، و علوی صائب، ف. (1393). عوامل تأثیرگذار بر بیگانگی از کار، روابط و راهکارها. فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 5(1)، 55-80.
41. مارکس، ک. (1378). دست‌نوشته‌های اقتصادی و فلسفی 1844 (ح. مرتضوی. مترجم). تهران: انتشارات آگه.
42. مجاهد، م.(1395). رابطه بین ویژگی‌های شغلی و ازخودبیگانگی شغلی در کارکنان شرکت سهامی بیمه ایران استان تهران (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). پژوهشکده علوم، دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود، ایران.
43. مظفری، غ.، حریری، ن.، و اباذری، ز. (1395). سنجش رابطه ادراک از عوامل محیط کار (نقش‌های شغلی و ویژگی‌های شغل) و بیگانگی با کار در کتابداران دانشگاه‌های آزادشهر تهران. فصلنامه نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، 5(1 و 2)، 53-64.
44. معدنی، س.، آشفته تهرانی، ا.، و قاسمی‌پناه، ع. (1390). ازخودبیگانگی در میان کارکنان چاپخانه رواق تهران 1390 – 1389 (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ایران.
45. ممانی، ر.، قلعه‌ای، ع.، و عبدیان، ه. (1398). ملاحظه نتایج سنجش استقلال شغلی درک شده به‌عنوان نقش میانجی در رابطه بین خودکارآمدی اعضای هیئت‌علمی با فرسودگی، درگیری و بیگانگی شغلی. مجله پیشرفت‌های نوین در روان‌شناسی، علوم تربیتی و آموزش‌وپرورش، 2(15)، 33-50.
46. منصوری، ل.، حسین‌زاده، ع.، و نواح، ع. (1393). بررسی نقش مؤلفه‌های فرهنگ‌سازمانی (امنیت شغلی، رضایت شغلی و عدالت سازمانی) بر بیگانگی از کار (مطالعه موردی کتابداران کتابخانه‌های عمومی خوزستان). فصلنامه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 20(4)، 627-641.
47. موسوی، ف.، و یگانه، ا. (1400). بررسی وضعیت سایش اجتماعی کارکنان و رابطه آن با بیگانگی شغلی کارکنان اداره کل آموزش‌وپرورش لرستان. مجله مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، (28)، 182-201.
48. موسوی، ک.، و حیدرپور، م. (1394). معمای بیگانگی در اندیشه اجتماعی. تهران: انتشارات دانشگاه شاهد.
49. مهداد، ع.، زری‌بافان، م.، و مهدی‌زادگان، ا. (1394). کارکردهای کیفیت زندگی کاری برای بهره‌وری کارکنان (مطالعه موردی: بیگانگی شغلی و فرسودگی عاطفی). مدیریت بهره‌وری، 8(32)، 125-146.
50. مهداد، ع.، مهدی‌زادگان، ا.، و سوسن‌آبادی، م. (1393). آیا مؤلفه‌های سلامت روان‌شناختی محیط کار پیش‌بینی کننده ابعاد بیگانگی شغلی هستند؟ فصلنامه مشاوره شغلی و سازمانی، 7(23)، 9-27.
51. نادری بنی، م.، بردبار، غ.، و پزشکی نجف‌آبادی، ف.(1394). تبیین بیگانگی کاری با ویژگی‌های شغلی و حمایت سازمانی. نشریه کاوش‌های مدیریت بازرگانی، 7(14)، 169-190.
52. وبر، م. (1374). اقتصاد و جامعه (جمعی از مترجمان، مترجم). تهران: انتشارات مولی.
53. وحیدا، ف.، انصاری، م.، حقیقتیان، م.، و بزمی، م. (1393). ارزیابی جامعه‌شناختی بیگانگی شغلی و تأثیرات آن بر فرهنگ‌سازمانی در سازمان‌های آموزشی (موردمطالعه: کارکنان ادارات آموزش‌وپرورش مشهد). جامعه‌شناسی کاربردی، 25(2)، 1-14.