حک‌شدگی اجتماعی قیمت در بازار ایران (مورد مطالعه: بازار فرش دستباف)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• سمیه ورشوی ¹
• علی یوسفی ²
• احمدرضا اصغرپور ماسوله ³
• حسین اکبری ²

¹ دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² دانشیار جامعه‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³ استادیار جامعه‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/social.2021.57870.0

چکیده

 
اگرچه قیمت عنصری تعیین­‎کننده در مبادلات بازار است و عمدتاً به‌عنوان متغیری اقتصادی منظور می­‎شود، ایدۀ اساسی پژوهش حاضر این است که قیمت در بازار فرش صرفاً نتیجۀ عرضه و تقاضا نیست، بلکه تحت‌تأثیر ساختار روابطی کنشگران اقتصادی یا انواع حک ­شدگی­‏‎های اجتماعی نیز قرار دارد و شکل­‎گیری قیمت در این بازار از رهگذر ساختار روابط اجتماعی میان خریدار و فروشنده شکل می­‎گیرد. با هدف شناسایی مکانیزم­ های اجتماعی قیمت­‎گذاری با بهره‎گیری از رویکرد کیفی و روش مردم­‎نگارانه با 35 مشارکت­‎کننده از بازاریان فرش شهرهای مشهد، تهران، قم و اصفهان با حداکثر نوسان حرفه شامل تاجر، عمده ­فروش، خرده­‎فروش، حق­‎العمل­‎کار و واسطه، مصاحبۀ عمیق انجام شد. نتایج تحلیل مضمون متن (مصاحبه‎­ها) نشان می‌دهد که شکل­‎گیری قیمت در بازار فرش که متأثر از مواجهۀ فروشندگان با خریداران غریبه و آشنا است، به ظهور دو نوع اصلی قیمت بازاری و قیمت حک­ شده منجر می‌شود. در قیمت بازاری، معاملات فروشنده با خریداران غریبه صورت می­‎گیرد که شامل سه نوع نقدی، مدت‎­دار و سودآور است و در قیمت حک شده که معاملات با خریدار آشنا انجام می­‎شود، سه نوع قیمت شامل قیمت متعهدانه، رنج­ آور و واسطه­ گرانه شناسایی‌شدنی است. نتایج به‌روشنی نشان می­‎دهد قیمت در بازار فرش صرفاً براساس محاسبات اقتصادی کنشگران به­ دست نمی‎­آید؛ بلکه این قیمت­‎ها حک ­شده در ساختارهای اجتماعی هستند و مکانیزم‎های اجتماعی متعددی در فرایند قیمت‌گذاری فرش دخیل‌اند.

کلیدواژه‌ها

• شکل‌گیری قیمت
• حک‌شدگی
• بازار فرش
• قیمت بازاری
• قیمت حک‌شده

20.1001.1.20081383.1399.17.2.1.0

مراجع

1. ادواردز، آ. (1368). قالی ایران (م. د. صبا، مترجم) (چاپ دوم). تهران: دوستداران کتاب.
2. استراس، آ.، و کوربین، ج. (1387). اصول روش تحقیق کیفی نظریۀ مبنایی رویه‌ها و شیوه‌­ها (ب. محمدی، مترجم). تهران: پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
3. اسلیتر، د.، و تونکیس، ف. (1386). جامعه بازار (بازار و نظریۀ اجتماعی مدرن) (ح. قاضیان مترجم). تهران: نشر نی.
4. آذرپاد، ح.، و حشمتی ­رضوی، ف. ا. (1372). فرشنامۀ ایران. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
5. پولانی، ک. (1391). دگرگونی بزرگ خاستگاه‌­های سیاسی و اقتصادی روزگار ما (م. مالجو، مترجم). تهران: چاپ سپیدار.
6. سوئدبرگ، ر. (1391)، منفعت­‌طلبی و ساختار اجتماعی، مباحثی در جامعه­‌شناسی اقتصادی (ع. ا. سعیدی، مترجم). تهران: انتشارات لوح فکر.
7. فلیک، ا. (1388). درآمدی بر تحقیق کیفی (ه. جلیلی، مترجم). تهران: نشر نی.
8. کسلر، د. (1394). نظریه­‌های روز جامعه‌­شناسی از آیزنشتات تا پسامدرن­‌ها (ک. ا. راسخ، مترجم). تهران: نشر آگه.
9. لالمان، م. (1394). تاریخ اندیشه­‌های جامعه‌­شناسی (جلد دوم: از پارسونز تا اندیشمندان معاصر) (ع. نیک­گهر، مترجم). تهران: نشر هرمس.

 

10. Baker, W. (1984). The social structure of a national securities market. American Journal of Sociology, 89(4), 775-811.
11. Baker, W. (1992). Information networks and market behavior. Journal of Mathematical Sociology, 16, 305-332.
12. Baker, W. E., & Iyer, A. V. (1991). Information networks and market behavior, Journal of Mathematical Sociology, 16(4), 305-332
13. Beckert, J. (2009). The social order of markets. Theory and Society, 38, 245–269.
14. Beckert, J. (2011). Where do prices come from? Sociological approaches to price formation. Socio-Economic Review, 9(4), 1-23.
15. Biggart, N. W., & Beamish, T. D. (2113). The economic sociology of conventions: Habit, custom, practice, routine in market order. Annual Reviews Sociology, 29, 443–444.
16. Bögenhold, D. (2013). Social network analysis and the sociology of economics: Filling a blind spot with the idea of social embeddedness. American Journal of Economics and Sociology, 72(2), 293-318.
17. Calion, M. (1998). Introduction: The embeddedness of economic markets in economics. London: Blackwell Publishers.
18. Dacin, M. T, Ventresca, M. J., & Beal, B. D. (1999). The embeddedness of organizations: Dialogue & directions. Journal of Management, 25(3), 317-356.
19. De Lange, D. E. (2010). Power and influence, the embeddedness of nations. UNGA: Palgrave Macmillan
20. Dequech, D. (2003). Cognitive and cultural embeddedness: Combining institutional economics and economic sociology. Journal of Economic Issues, (2), 461-470.
21. Fligstein, N., & Dioun, C. (2015). Economic sociology. In: J. D. Wright (Ed.), International encyclopedia of the social & behavioral sciences (2nd ed.) (pp. 67–72). Amsterdam; New York: Elsevier.
22. Floor, W. (2012).  Carpets xii. Pahlavi Period. Encyclopædia Iranica, IV(8), 883-890. Retrieved from http://www.iranicaonline.org/articles/carpets-xii.
23. Fourcade, M. (2007). Theories of markets and theories of society. American Behavioral Scientist, 5(8), 1015-1034.
24. Granovetter, M. (1973). The strength of weak ties. American of Sociology, 78(6), 1360-1380.
25. Granovetter, M. (1985). Economic action and social structure: The problem of embeddedness, American Journal of Sociology, 91(3),481-510.
26. Granovetter, M. (1992). Economic institutions as social constructions: A framework for analysis. Acta Sociologica, 35(1), 3-11.
27. Granovetter, M. (1996). The sources and consequences of embeddedness for the economic performance of organizations: The network effect. American Sociological Review, 61(4), 674-698.
28. Granovetter, M. (2005). The impact of social structure on economic outcomes. Journal of Economic Perspectives, 19(1), 33-50.
29. Jack, S. L., & Anderson, A. R. (2002). The effects of embeddedness on the entrepreneurial process. Journal of Business Venturing, 17, 467–487.
30. Kim, S., & Skvoretz, J. (2013). Structural embeddedness, uncertainty, and international trade. International Journal of Comparative Sociology, 54(2), 124 –143.
31. Kotelnikova, Z. V. (2012). Structural embeddedness and contractual relationships of chain stores and their suppliers in russian emerging markets. Research Grant, 11, 1-35.
32. Krippner, G. R. (2001). The elusive market: Embeddedness and the paradigm ofeconomic sociology. Theory and Society, (30), 775-810.
33. Nahapiet, J., & Ghoshal, S. (1998). Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage. The Academy of Management Review, 23(2), 242-266.
34. Portes, A., Sensenbrenner, J. (1993). Embeddedness and immigration: Notes on the social determinants of economic action. American Journal of Sociology, 98, 1320-1350.
35. Rosenbaum, E. F. (2000). What is a market? On the methodology of a contested Concept. Review of Social Economy, (4), 455-482.
36. Shapiro, A. V. (2005). Should you bank on your network? Relational and positional embeddedness in the making of financial capital. Strategic Organization, 3(3), 279–309.
37. Storr, V. H. (2008). The market as a social space: On the meaningful extraeconomic conversations that can occur in markets. The Review of Austrian Economics, 21,135–150.
38. Swedberg, R. (1994). Markets as social structures. In See smelser and swedberg (pp. 255–282). New Jersey: Princeton University Press.
39. Tamminen, S. E, & Saarinen, M. (2013). Relationship embeddedness in the construction industry : A case study of peab AB, Mälardalen University (Unpublished master´s thesis). The Academy of Business, Society and Engineering, Västerås and Eskilstuna, Sweden.
40. Uzzi, B. (1993). The dynamics of organizational networks: Structural embeddedness and economic behavioy (Unpublished doctoral dissertation). State University, Stony Brook.
41. Uzzi, B. (1997). Social structure and competition in interfirm networks: the paradox of embeddedness. Administrative Science Quarterly, 42(1), 35-67.
42. Uzzi, B. (1999). Embeddedness in the making of financial capital: how social relations and networks benefit firms seeking finance. American Sociological Review, 64, 481-505.
43. Uzzi, B., & Lancaster, R. (2004). Embeddedness and price formation in the corporate law market. American Sociological Review, 69(3), 319-344.
44. Uzzi, B., Lancaster, R. (2004). Embeddedness and the price of legal services in the large law firm market. Forthcoming American Sociological Review, 69, 1-27.