تجربه زیسته مراقبه گران ویپاسانا و پیامدهای اجتماعی مراقبه گری با تأکید برگرایش به خشونت

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• سید حسین سراج زاده ¹
• علیرضا کریمی ²
• مسعود روزبهانی ³

¹ دانشیار،گروه جامعه شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

² استادیار،گروه جامعه شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

³ کارشناس ارشد جامعه شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/social.2021.59123.0

چکیده

مراقبه ویپاسانا به ­عنوان یکی از جریان­ های اصلی مراقبه ­گری در ایران، هدف اصلی خود را مبتنی بر کنترل خشم، پرهیز از خشونت و ایجاد آرامش برای پیروان می ­داند. بررسی چنین پیامدهایی نیازمند مطالعه علمی است و خلاء مطالعات جامعه­ شناختی در این زمینه وجود دارد. بر همین اساس این پژوهش، به­ دنبال مطالعه تجربه زیسته مراقبه ­گران و یپاسانا و پیامدهای اجتماعی آن با تأکید بر گرایش به خشونت می ­باشد. خشونت مورد مطالعه شامل خشونت کلامی، فیزیکی، نمادین و سیستمی است. مراقبه ­گران نیز شامل افرادی هستند که حداقل یک دوره ده روزه مراقبه ویپاسانا را گذرانده ­اند. روش­ شناسی پژوهش کیفی بوده و از روش تحلیل تماتیک استفاده شده است. روش نمونه­­ گیری، هدفمند است و با چهارده نمونه مصاحبه شده است. یافته ­های پژوهش نشان می ­دهد که مراقبه‌گران ­ویپاسانا در مواجه با خشونت نمادین و سیستمی به دو گروه تقسیم می­ شوند، گروه اول این دو بعد از خشونت را ادراک می­ کنند و گروه دوم ادراکی از آن ندارند. مراقبه ­گران گروه اول و همچنین تمامی مراقبه ­گران در برابر خشونت کلامی و فیزیکی به دو صورت منفعل و فعال همراه با ساز و کارهای خاص خود به خشونت پاسخ می­ دهند. مراقبه ­گران ویپاسانا، در مراحل مختلف مراقبه ­گری با آموزه­ هایی که در خصوص عدم وابستگی مادی و معنوی و عدم واکنش به خوشایندها و ناخوشایندها کسب می ­کنند، زندگی خود را در جهت پذیرش و تسلیم وضعیت موجود هدایت می­ کنند. تعاملات اجتماعی درون­ گروهی مراقبه­ گران علاوه بر اینکه سبب کاهش سرمایه اجتماعی برون­ گروهی آن­ها شده است، زمینه جدایی خودخواسته و آگاهانه مراقبه­ گران و انزوای اجتماعی آن­ها را فراهم ­آورده است.

کلیدواژه‌ها

• مراقبه ویپاسانا
• خشونت
• تغییر الگوی عادت ذهنی
• سرمایه اجتماعی
• انزوای اجتماعی

20.1001.1.20081383.1399.17.1.8.5

مراجع

1. احسان نیارمی، آ.، نجاتی، و.، حسنی، ف. (1390). تأثیر تمرینات مراقبه تمرکزی بر کارکرد توجه پایدار، انتخابی و انتقالی در زنان. تحقیقات روا­­ن­شناختی. 3 (11)، 124-107.
2. احمدی، ج.، موحدیان ­عطار، ع. (1394). بررسی تطبیقی مفهوم و حقیقت مراقبه در عرفان اسلامی و عرفان بودایی. معرفت ادیان. 6 (3)، 30-7.
3. اصغرنژاد، ن.، موسویان­زاده، ع.، موسویان­زاده، ت. (1396). بررسی عوامل مؤثر بر بروز خشونت در بین دانش آموزان مقطع متوسطة اول شهر دهدشت در سال 1396. مطالعات روان­شناسی و علوم تربیتی. 3 (23)، 30-1.
4. چلبی، م.، امیر کافی، م. (1383). تحلیل چند سطحی انزوای اجتماعی. جامعه­شناسی ایران. 5 (2)، 31-3.
5. رسول­زاده، ع. (1390). عرفان و رهبانیت در مسیحیت. معرفت ادیان. 2 (3)، 109-79.
6. ریاحی، م. ا. (1392). بررسی عوامل اجتماعی مرتبط میزان با گرایش به عرفان­های نوظهور در بین جوانان. مطالعات معنوی. 7، 70-39.
7. ژیژک، ا. (1396). خشونت: پنج نگاه زیر چشمی. ترجمة علی­رضا پاک­نهاد. تهران: نشر نی.
8. سعیدی، م. م. (1396 الف). علل، انگیزه و پیامدهای ورود به عرفان حلقه. علوم اجتماعی، 24 (79)، 233-191.
9. سعیدی، م. م. (1396 ب). مطالعة جامعه­شناختی انرژی درمانی. مطالعات اجتماعی ایران، 11 (14)، 100-75.
10. سن، آ. (1395). هویت و خشونت. ترجمة فریدون مجلسی. تهران: نشر پایان.
11. شایگان، د. (1389). ادیان و مکتب‌های فلسفی هند. جلد اول. تهران: انتشارات امیرکبیر.
12. شفرز، ب. (1396). مبانی جامعه­شناسی جوانان. ترجمة کرامت­الله راسخ. تهران: نشر نی.
13. ضیایی، س. ع. (1393). تأثیرپذیری تصوف ایرانی از آیین بودا با تمرکز بر اندیشة مدارا طلبی و شفقت بر خلق. مطالعات شبه قاره. 6 (21)، 118-99.
14. علیوردی­نیا، ا.، ریاحی، م. ا.، فرهادی، م. (1390). تحلیل اجتماعی خشونت شوهران علیه زنان: مدلی نظری و آزمونی تجربی. مسائل اجتماعی ایران (دانشگاه خوارزمی). 2 (2)، 127-95.
15. کریمی، ا.، بحرینیان، س. ع.، غباری­بناب، ب. (1391). بررسی اثربخشی مراقبه متعالی (مدیتیشن) بر کاهش افسردگی و اضطراب زنان دانشجو. مطالعات روان­شناسی بالینی. 3 (9)، 118-103.
16. گویانکا، س. ن. (1381). اینک مراقبه. ترجمة هما ارژنگی. کتاب قابل دسترس در سایت کتابناک در اردیبهشت ماه 1400.
17. محمدپور، ا. (1397). ضد روش (زمینه­های فلسفی و رویه­های عملی در روش شناسی کیفی). قم: نشر لوگوس.
18. محمدی، ح. (1385). بررسی عوامل موثر بر پرخاشگری دانش­آموزان پسر دورة آموزش متوسطة استان اردبیل. وزارت آموزش و پرورش، شورای تحقیقات سازمان آموزش و پرورش اردبیل، 60-47.
19. نواح، ع.، نبوی، س. ع.، حیدری، خ. (1395). قومیت و احساس طرد اجتماعی: مخاطرات اجتماعی پیش­رو (مورد مطالعه قوم عرب شهرستان اهواز). جامعه­شناسی ایران. 17 (4)، 104-74.
20. هارت، و. (1394). هنر زندگی. ترجمة گروهی از مترجمان. تهران: نشر مثلث.
21. ویلیامز، ژ. پ. (1386). جامعه­شناسی ادیان. ترجمة عبدالرحیم گواهی. تهران: نشر علم.

 

22. Bergsmann, E.M., Van De Schoot, R., Schober, B., Finsterwald, M., Spiel, C., (2013). The effect of classroom structure on verbal and Physical aggression among Peers: a short-term longitudinal study. Journal of School Psychology; 51 (2): 159-74.
23. Casique L. C., Furegato, A. R. (2006). Violence against women: theoretical reflections. Revista Latino-Americana de Enfermagem, 14 (6): 95-110.
24. Fukuyama, F. (1995). Trust: the social virtues and the creation of prosperity. New York: Free Press.
25. R. J. et al (‎2018). Dissociating meditation proficiency and experience dependent EEG changes during traditional Vipassana meditation practice. Biological Psychology, May, 135, 65-75.
26. Wongtongkam, N., Day, A., Ward, P. R., Winefield, A. H. (‎2015). The influence of mindfulness meditation on angry emotions and violent behavior on Thai technical college students. European Journal of Integrative Medicine, 7 (2), 124-130.