تبیین جامعه‌شناختی همسازی اجتماعی گروه‌های قومی در افغانستان

نوع مقاله : پژوهشی -مطالعه موردی

نویسندگان

• محمدتقی ایمان ¹
• مجید موحد مجد ¹
• علی یار احمدی ²
• گلاب شاه امانی ³

¹ استاد جامعه‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

² دانشیار جامعه‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

³ دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

https://doi.org/10.22067/jss.v16i2.86865

چکیده

یکی از تمایزات فرهنگی و اجتماعی که در انسجام و پیوستگی جوامع بشری اثرگذار است، تفاوت‌های ناشی از روابط و مناسبات درون‌قومی و برون‌قومی یا همسازی اجتماعی بین اقوام است. این موضوع به این دلیل اهمیت دارد که هم در به‌وجودآمدن پیوستگی اجتماعی و هم در قرارگرفتن جامعه در وضعیت گسست و ستیز اجتماعی می‌تواند از نقش برجسته‌ای برخوردار باشد. پژوهش حاضر در همین راستا و با هدف تبیین جامعه‌شناختی همسازی اجتماعی گروه‌های قومی در افغانستان انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش پیمایش و ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه است. جامعة آماری این مطالعه، افراد بزرگسال بازة سنی 20 تا 50 سال شهر کابل بودند که از چهار قوم عمده و بزرگ پشتون، تاجیک، هزاره و ازبک انتخاب شده‌اند. حجم نمونه 1055 نفر بود که با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که بین حمایت اجتماعی (414/0 = r) و احساس محرومیت نسبی (160/0- = r)، اعتماد اجتماعی (083/0 = r)، مشارکت اجتماعی (25/0 = r)، تعلق اجتماعی (212/0 = r)، بی‌تفاوتی اجتماعی (177/0- = r)، مدارای اجتماعی (413/0 = r) و فاصلة اجتماعی (233/0- = r) با همسازی اجتماعی همبستگی معناداری وجود دارد. تجزیه‌وتحلیل معادلات ساختاری نشان داد که محرومیت نسبی، بیشتر تأثیر غیرمستقیم دارد تا تأثیر مستقیم. تأثیر مستقیم محرومیت نسبی بر همسازی اجتماعی برابر با 004/0- و تأثیر مستقیم برابر با 101/0- است. همچنین تأثیر مستقیم مشارکت اجتماعی برابر با 084/0، اعتماد اجتماعی برابر با 086/0، تعلق اجتماعی برابر با 201/0، حمایت اجتماعی برابر با 326/0، مدارای اجتماعی برابر با 126/0، بی‌تفاوتی اجتماعی برابر با 276/0- و فاصلة اجتماعی برابر با 202/0- است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که نبود احساس محرومیت نسبی، مشارکت اجتماعی، تعلق اجتماعی و اعتماد اجتماعی بین اقوام و گروه‌های گوناگون در ساختار سیاسی و اجتماعی افغانستان می­تواند به شکل‌گیری تعاملات و ارتباطات اجتماعی بین آن‌ها منجر شود و زمینة همسازی اجتماعی اقوام و فقدان واگرایی قومی را به ‌همراه داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

• همسازی اجتماعی
• تکثر قومی
• احساس محرومیت اجتماعی
• بی تفاوتی اجتماعی
• مشارکت اجتماعی

20.1001.1.20081383.1398.16.2.12.4

مراجع

• احمدی، ح. (1383). هویت، ملیت، قومیت. تهران: توسعة علوم انسانی.
• احمدوند، ش. (1395). زمینه‌های روان‌شناختی بنیادگرایی یهودی، فصلنامة سیاست، 46(1)، 3-21.
• اکبرنیا، ا. س. (1394). رابطة دینداری، مدارای اجتماعی با فاصلة اجتماعی در بین مسلمانان و مسیحیان شهر تهران (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد علوم اجتماعی). دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
• انصاری، ف. (1395). فشردة تاریخ افغانستان. چاپ چهارم. کابل: انتشارات امیری.
• بهشتی، ص.،  و رستگار، ی. (1392). تبیین جامعه‌شناختی مدارای اجتماعی و ابعاد آن در بین اقوام ایرانی. فصلنامة مسائل اجتماعی ایران، 4(2)، 7-38.
• ترابی، ز. (1393). بررسی رابطة حمایت اجتماعی با فرسودگی تحصیلی در دانشجویان دانشگاه پیام نور ابرکوه (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد). دانشگاه پیام نور واحد ابرکوه، ایران.
• تمدنی، م. (1385). رابطة نگرش دینی و همسازی اجتماعی دانشجویان. فصلنامة روانشناسی تحولی، 2(8)، 331-340.
• چلبی، م.، و یزدانی‌نسب، م. (1390). بررسی تطبیقی-کمی اثر سیاست‌های قومی بر تضاد قومی و شیوۀ بروز آن 2004- 1995، فصلنامة تحلیل اجتماعی نظم و نابرابری اجتماعی، 3(60)، 47-78.
• حسنوند، ر. (1395). بررسی رابطة بیین احساس نابرابری و بی‌تفاوتی اجتماعی در بین شهروندان 18 سال به بالای تهرانی (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد علوم اجتماعی). دانشگاه الزهرا،  تهران، ایران.
• دعاگویان، د.، و عبدالرحمانی، ر. (1396). نقش رسانه‌ها در گسترش درگیری‌های قومی مناطق مرزی ف .ا. استان آذربایجان غربی (1393). پژوهشنامة مطالعات مرزی، 5(3)، 27-56.
• دورکیم، ا. (1394). دربارة تقسیم کار اجتماعی (ب. پرهام، مترجم). تهران: نشر مرکز.
• سرور، ر.، موسوی، م.، و باقری کشکولی، ع. (1393). تحلیل رابطة سرمایة اجتماعی و احساس همگرایی قومی در شهر ارومیه (مطالعة موردی: قوم کرد و ترک). فصلنامة نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 7(25)، 69-86.
• شفایی، ا. (1398). چپ‌گرایی در افغانستان. کابل: نشر بنیاد اندیشه.
• فرهمند ، م.، سعیدی مدنی، س. م.، و سهندی خیلفه کندی، م. (1394). مطالعۀ تطبیقی انسجام اجتماعی بین دو قومیت آذری و کُرد (مورد مطالعه: شهرهای سنندج و تبریز). فصلنامه بررسی مسائل اجتماعی ایران، 6(1)، 95-122.
• قاسمی، و. (1392). مدلسازی معادلة ساختاری در پژوهش‌های اجتماعی با کاربرد. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
• قاسمی، ع. ا.، خورشیدی، م.، و حیدری، ح. (1390). همسازی هویت ملی و قومی در ایران و رویکرد اقوام ایرانی به وحدت ملی و حق تعیین سرنوشت. فصلنامة علوم اجتماعی، 18(55)، 57-92.
• گر. ر. ت. (1388). چرا انسان‌ها شورش می‌کنند (ع. مرشدی‌زاده، مترجم). تهران: پژوهشگاه مطالعات راهبردی.
• مارزدن، پ. (1397). افغانستان:  اقلیت‌ها، منازعات و جستجو برای صلح (ا. ر.، دانش، مترجم). کابل: نشر واژه.
• محسنی تبریزی، ع.، و درویش ملا، م. ح. (1387). سنجش میزان احساس محرومیت نسبی و محرومیت نسبی ادراکی جوانان (مطالعة شهر تهران)، نامة علوم اجتماعی، 16(34)، 73-98.
• معدنی، س.، و قربانی ریک، ر. (1396). عوامل اجتماعی مؤثر بر همزیستی گروه‌های قومی در تالش. فصلنامه علوم رفتاری، 32، 139-160.
• ملکی، ح. (1386). همبستگی اجتماعی در گروه‌های قومی: مطالعة موردی استان گلستان. فصلنامة مطالعات راهبردی، 10(35)، 123-148.
• نقدی، ا.، احمدی، ا.، و سلطانی عزت، م. (1392). بررسی جامعه‌شناختی میزان همگرایی قومیت‌های (فارس، ترک، لر) استان همدان. فصلنامة تحلیل اجتماعی نظم و نابرابری اجتماعی، 7(1)، 131-154.
• هزارجریبی، ج.، و لهراسبی، س. (1390). بررسی رابطة سرمایه اجتماعی با میزان هویت جمعی. جامعه‌شناسی کاربردی، 22(2)، 1-20.
  • Allport, G. W. (1954). The nature of prejudice. Reading, MA: Addison Wesley.
  • Blasko, I., & Zakharov, N. (2020). Mixed race and ethnicity in Sweden: A Sociological Analysis. In the palgrave international handbook of mixed racial and ethnic classification (pp. 389-403). Cham: Palgrave Macmillan.
  • Ejobowah, J. B. (1997). Reflections on normative empirical approaches to ethnic accommodation. Journal of Contemporary African Studies, 15(2), 219-236.‏
  • Ewans, M. (2002). Afghanistan: A short history of its people and politics. New York: Perennial.‏
  • Graham, S. (2018). Race/ethnicity and social adjustment of adolescents: How (not if) school diversity matters. Educational Psychologist, 53(2), 64-77.
  • Horowitz, D. L. (1985). Ethnic groups in conflict. California: University of California Press.‏
  • Horowitz, D. L. (1991). Irredentas and secessions: Adjacent phenomena, neglected connections. International Journal of Comparative Sociology, 33(1), 1-19.
  • Laurence, J. (2009). The effect of ethnic diversity and community disadvantage on social cohesion: A multi-level analysis of social capital and interethnic relations in UK communities. European Sociological Review, 27(1), 70-89.‏
  • ‏MacCallum, R. C., Brown, M. W., & Sugawara, H. M. (1996). Power analysis and determination of sample size for covariance structure modeling. Psychological Methods, 1(2), 130-149.
  • Mustapha, R. (2009). Social integration among multi-ethnic students at selected Malaysian universities in Peninsular Malaysia: A survey of campus social climate. Asean Journal of Teaching and Learning in Higher Education (AJTLHE), 1(1), 35-44.
  • Schetter, C. (2003, May 30). Ethnicity and the political reconstruction of Afghanistan. Paper Presented at State Reconstruction and International Engagement in Afghanistan. London School of Economics and Political Science.
  • Short Jr, J. F. (2018). Poverty, ethnicity, and violent crime. New York: Routledge.
  • Verkuyten, M., & Kinket, B. (2000). Social distances in a multi ethnic society: The ethnic hierarchy among Dutch preadolescents. Social Psychology Quarterly, 63(1), 75-85.
  • Yuji, K. (2014). Ethnic accommodation and democracy in multiethnic societies: Comparative study of Malaysia and Singapore. Paper presented at the 23^rd World Congress of International Political Science Association, Montreal.