بررسی رابطه بین سرمایه‌های فرهنگی و اجتماعی با مدارا در بین شهروندان (مطالعه شهروندان شهر مشهد)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه گلابی ¹
• محمد باقر علیزاده اقدم ²
• توکل آقایاری هیر ³
• شاپور زردموی اردکلو ⁴

¹ دانشیار جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز و عضو مؤسس قطب علمی جامعه‌شناسی سلامت دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

² استاد جامعه‌شناسی ،گروه علوم اجتماعی ، دانشگاه تبریز و مدیر قطب علمی جامعه‌شناسی سلامت دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

³ دانشیار جمعیت‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

⁴ دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

https://doi.org/10.22067/jss.v16i2.85574

چکیده

قرارگرفتن افراد و گروه‌های مختلف با اندیشه‌ها و رفتارهای متفاوت در کنار هم و لزوم احترام به حقوق همدیگر و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز، ضرورت طرح و شناخت مدارای اجتماعی را به‌عنوان ابزاری برای حل این مسائل خاطرنشان می‌کند. در این پژوهش برای سنجش مدارای اجتماعی در جامعة مطالعه‌شده، از روش پیمایشی و مقیاسی چندبعدی بر پایة مدل کینگ (با ابعاد مدارای فردی، اجتماعی، سیاسی، جنسیتی و مذهبی) استفاده شده است و با احتساب حجم نمونه به تعداد 400 نفر، جمعیت نمونه از افراد 15 سال و بیشتر از 15 سال شهر مشهد با نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شد. با استفاده از پرسشنامه داده‌ها جمع‌آوری شدند و با نرم‌افزارهایSPSS  و Amos تحلیل شدند. براساس یافته‌های تحقیق، در جامعة مطالعه‌شده، میزان شاخص کل مدارا (شاخص0-100) در سطح متوسط است. در بین ابعاد شاخص مدارا، مدارای فردی و اجتماعی در سطح متوسط رو به بالا و مدارای جنسیتی و مدارای سیاسی در سطح پایین قرار دارند. متغیرهای سرمایة فرهنگی و سرمایة اجتماعی در بهبود میزان مدارا در بین شهروندان مؤثرند. میزان شاخص کل مدارای اجتماعی در شهر مشهد متوسط است که نشان می‌دهد در بعضی از حوزه‌ها (روابط جنسیتی و سیاسی) احتمال پیدایش رفتارهای تضادآمیز و منازعه‌ای زیاد است و توجه به این شکاف‌ها ضروری است.

کلیدواژه‌ها

• مدارا
• سرمایه اجتماعی
• سرمایة فرهنگی
• مدارای سیاسی
• مدارای جنسیتی
• مدارای مذهبی

20.1001.1.20081383.1398.16.2.11.3

مراجع

• آقابخشی، ح.، کامران، ف.، و نصیرپور سردهایی، م. (1390). شناخت عوامل اجتماعی مؤثر بر سطح تحمل اجتماعی در شهر سراب. پژوهش اجتماعی، 10، 17-34.
• آکو، آ. (1378). تعاریف بی‌مدارایی، در تسامح از دیروز تا امروز (م. مهیمنی و م. ر. شیخ محمدی، مترجمان). تهران: نشر ثالث.
• ادیبی سده، م.، رستگار، ی.، بهشتی، س. ص. (1392). مدارای اجتماعی و ابعاد آن. رفاه اجتماعی، 50، 353-376.
• افراسیابی، ح. (1390). مطالعة نقش مدارا در انسجام اجتماعی (مطالعة موردی خانواده‌های شهر شیراز) (پایان‌نامة منتشرنشده دکتری جامعه‌شناسی)، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
• افشانی، ع. (1381) بررسی چگونگی تساهل سیاسی در تشکل‌های دانشجویی (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی)، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
• افشانی، ع.، و رام، ن. (1396). رابطة بین سرمایة اجتماعی و مدارای اجتماعی در بین جوانان شهر یزد. تحلیل اجتماعی نظم و نابرابری، 72، 115-134.
• اقبالی، س.، عظیمی هاشمی، م.، و بخشی، ح. (1394). گونه‌شناسی کنش گردشگری فرهنگی (مورد مطالعه: زائران و گردشگران مشهد). مطالعات اجتماعی گردشگری، 3(6)، 39-60 .
• بشیریه، ح. (1374) دولت عقل: ده گفتار در فلسفه و جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: مؤسسة نشر علوم نوین.
• بوردیو، پ. (1380). نظریة کنش (م. مردیها، مترجم). تهران: نقش و نگار.
• بهشتی، س. ص.، و رستگار، ی. (1392) تبیین جامعه‌شناختی مدارای اجتماعی و ابعاد آن در بین اقوام ایرانی. مسائل اجتماعی ایران، 14، 7-36.
• بهمن‌پور، ث. (1378). تأثیر نشانگان فرهنگی بر بردباری اجتماعی (پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد منتشرنشدة پژوهشگری اجتماعی). دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
• بیاتی، پ.، جهانبخش، ا.، و بهیان، ش. (1397). تبیین جامعه‌شناختی چالش‌ها و فرصت‌های مرتبط با مدارای اجتماعی شهروندان شهر تهران. بررسی مسائل اجتماعی ایران، 9(2)، 17-39.
• پاتنام، ر. (1380). دموکراسی و سنت‌های‌ مدنی ‌(تجربة ایتالیا‌ و درس‌هایی‌ برای‌ کشورهای در حال‌ گذار) (م. ت. دلفروز، مترجم). تهران: نشر روزنامة سلام.
• ترکارانی، م. (1389). بررسی وضعیت مدارای اجتماعی در استان لرستان. جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، 1(3)، 133-157.
• تاجبخش، ک. (1385). سرمایة اجتماعی: اعتماد‌، دموکراسی و توسعه. تهران: نشر‌ شیرازه‌.
• جلائیان بخشنده، و.، قاسمی، و.، و ایمان، م . ت. (1397). تبیین جامعه‌شناختی رابطة اعتماد اجتماعی و مدارای اجتماعی مبتنی بر نظریة ساختاربندی گیدنز. توسعة اجتماعی، 12(4)، 7-32.
• جهانگیری، ج.، و افراسیابی، ح. (1390). مطالعة خانواده‌های شهر شیراز در زمینة عوامل و پیامدهای مدارا. جامعه‌شناسی کاربردی، 22(3)، 153-175.
• جهانگیری، ج.، سردار نیا، خ.، و علیزاده، ق. (1395). بررسی رابطة سرمایة اجتماعی با مدارای سیاسی دانشجویان (مطالعة موردی: دانشگاه شیراز). توسعة اجتماعی، 10(3)، 67-82.
• جهانبگلو، ر. (1384). تفاوت و تساهل، تهران : نشر مرکز.
• چلبی، م.، و امیرکافی، م. (1383). تحلیل چندسطحی انزوای اجتماعی. جامعه‌شناسی ایران، 5(2)، 3-31.
• حسین‌زاده، ع. ح.، زالی‌زاده، م.، و زالی‌زاده، م. (1394). بررسی جامعه‌شناختی ابعاد مدارای اجتماعی با تأکید بر ویژگی‌های شخصیتی (مطالعة دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز). جامعه‌شناسی کاربردی، 4(60)، 149-164.
• خانعلی زاده بناء، م.، تاج‌الدین، م. ب.، و معدنی، س. (1398). مطالعة جامعه‌شناختی مدارای اجتماعی و بروز خشونت در فضای عمومی. مطالعات علوم اجتماعی ایران، 16(63)، 20-41.
• دو مهری، م.، بهیان، ش.، و جهانبخش، ا. (1398). مطالعة رابطة سرمایة اجتماعی و مدارای اجتماعی (مورد مطالعه: شهروندان 15-44 سال استان مازندران). مطالعات فرهنگ-ارتباطات، 20(47)، 143-166.
• ژاندرون، س. (1378) تساهل در تاریخ اندیشة غرب (ع. باقری، مترجم). تهران: نشر نی.
• سراج‌زاده، س. ح.، شریعتی مزینانی، س.، و صابر، س. (1383). بررسی رابطة میزان دینداری و انواع آن با مدارای اجتماعی. مجلة علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 1(4)، 109-142.
• شارع‌پور، م.، آزاد ارمکی، ت.، و عسکری، ع. (1388). بررسی رابطة سرمایة اجتماعی با مدارا در بین دانشجویان دانشکده‌های علوم اجتماعی دانشگاه‌های تهران و علامه طباطبائی. جامعه‌شناسی ایران، 1، 64-98.
• شریفی، س. (1392). بررسی میزان مدارای اجتماعی در بین شهروندان 18 تا 70 سالة ساکن شهر تهران (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی). دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.
• شهریاری، ا.، خلیلی، م.، و اکبری، ح. (1394). سنجش رابطة سرمایة اجتماعی با تساهل مذهبی. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 4(1)، 1-32.
• عسگری، ع.، و شارع‌پور، م. (1388). گونه‌شناسی مدارا و سنجش آن در میان دانشجویان دانشکده‌های علوم اجتماعی دانشگاه تهران و علامه طباطبائی، تحقیقات فرهنگی، 8، 1-34.
• عظیمی هاشمی، م.، شریعتی مزینانی، س.، و اعظم کاری، ف. (1391). مؤلفه‌های اجتماعی و فرهنگی شهر زیارتی پایدار (مورد مطالعه: شهر مشهد). مطالعات اجتماعی ایران، 6(3-4)، 131-156.
• علیزاده، م. ج. (1387). مطالعة مدارای اجتماعی و رابطة آن با سرمایة فرهنگی بین افراد 15-50 سالة شهر همدان (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی). دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
• فاین، ب. (1385). سرمایة اجتماعی و نظریه اجتماعی(م. ک. سروریان، مترجم). تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
• فرزام، ن. (1395). بررسی جامعه‌شناختی تأثیر سرمایة فرهنگی بر ارتباطات بین فردی با تأکید بر مدارای اجتماعی. مطالعات فرهنگ و ارتباطات، 17(35)، 7-31.
• فیروزجائیان، ع. ا.، شارع‌پور، م.، و فرزام، ن. (1395). سرمایة فرهنگی و مدارای اجتماعی (آزمون مدل میمیک). توسعة اجتماعی، 11(2)، 33-64.
• قادرزاده، ا.، و عبداله‌زاده، خ. (1391). حساسیت بین فرهنگی در اجتماعات قومی در ایران (مورد مطالعه: اقوام ترک و کرد در قروه). مجلة علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 9(1)، 119-153.
• قادرزاده، ا.، و نصرالهی، ی. (1398). مدارای اجتماعی در جوامع چندفرهنگی: مطالعة پیمایشی اقوام شهر میاندوآب. مجلة علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 16(1)، 89-133.
• قاضی نژاد، م.، و اکبرنیا، ا. س. (1396). دینداری: مدارای اجتماعی یا فاصلة اجتماعی (پیمایشی در میان مسلمانان و مسیحیان شهر تهران). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 6(1)، 21-40.
• گراهام، گ. (1383) . مجموعه مقالات تساهل، کثرتگرایی و نسبی گرایی (پژوهشکدة مطالعات راهبردی، مترجم). تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
• گلابی، ف.، و رضایی، ا. (1392). بررسی تأثیر مشارکت اجتماعی بر مدارای اجتماعی در بین دانشجویان. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 2(1)، 61-86.
• گلابی، ف.، حاجیلو، ف.، و امین‌پور، ف. (1391). زبان، هویت و مدارای اجتماعی. سلسله مقالات همایش دو زبانگی (چالش‌ها و راهکارها) (صص. 210-220). اراک: دانشگاه پیام نور شازند.
• مقتدایی، ف. (1389). بررسی و سنجش میزان مدارای اجتماعی و عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر آن (پایان‌نامه منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی). دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.
• مومنی، م.، ایمان، م. ت.، و رجبی، م. (1395). بررسی جامعه‌شناختی رابطة دینداری با انواع مدارای اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه شیراز. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 6(3)، 321-340.
• نظام بهرامی، ک. (1381). گفت‌وگو در اندیشة هابرماس. مطالعات ملی، 1(13)، 89-108.
• والرز، م. (1383). در باب مدارا (ص. نجفی، مترجم). تهران: نشر شیرازه.
• هابرماس، ی. (1379) کنش ارتباطی بدیل خشونت (ا. سلطانی، مترجم). مجلة کیان، 45، 157-159
• هانتینگتون، س. (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. تهران: نشر علم
• هولاب، ر. (1389). یورگن هابرماس، نقد در حوزة عمومی (ح. بشیریه، مترجم). چاپ ششم. تهران: نشر نی.
• هید، د. (1383). تساهل (پژوهشکدة مطالعات راهبردی، مترجم). تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • Agius, E., & Ambrosewicz-Jacobs, J. (2003). Towards a culture of tolerance and peace. Montreal, Canada: International Bureau for Children's Rights.
  • Ananina, V., & Danilov, D. (2015). Ethnic tolerance formation among students of Russian universities: current state, problems, and perspectives.Social and Behavioral Sciences, 214, 487-496.
  • Bourdieu, P. (1984). Distinction. New York, NY: Rutledge and Kegan Paul. 
  • Cigler, A., & Joslyn, M. R. (2002). The extensiveness of group membership and social capital: The impact of political tolerance attitudes. Political Research Quarterly, 55(1), 7-25.
  • Colesante, R. (1997). Narrative and propositional approaches to promoting moral and political tolerance, (Unpublished doctoral dissertation). University of New York at Albany.
  • Cote, R. R., & Erikson, B. H. (2009). Untangling the roots of tolerance: How forms of social capital shape attitudes toward ethnic minorities and immigrants. American Behavioral Scientist, 52(12), 1664-1689.
  • Dennis, Y. (2007). Tolerating on faith: Lacke, Williams and the origins of political toleration, (Unpublished doctoral dissertation). Duke University, England.
  • Dijker, A., &Koomen, W. (2007). Stigmatization, tolerance and repair: An integrative psychological analysis of responses to deviance. Cambridge, England: Cambridge University Press.
  • Djupe, P. A., &Calfano, B. R. (2012). American Muslim investment in civil society: Political discussion, disagreement, and tolerance. Political Research Quarterly, 65(3), 516-528.
  • Elisabetta, A. (2002). Toleration as recognition. Cambridge, England: Cambridge University Press.
  • Galeotti, A. E. (2001). Do we need toleration as a moral virtue.Respublica, 7(3), 273-292.
  • Goldschmidt, V. (1973). Social tolerance and frustration. International Journal of Sociology, 3(3-4), 147-163.
  • Ikeda, K., & Richey, S. (2009). The impact of diversity in informal social networks on toleration in Japan. British Journal of Political Science, 39(3), 655-668.
  • Kobayashi, T. (2010). Social bridging social capital in online communities: Heterogeneity and social tolerance of online game players in Japan. Human Communication Research, 36(4), 546-569.
  • Larsen, L., Harlan, S. L., Bolin, B., Hackett, E. J., Hope, D., Kirby, A., ... & Wolf, S. (2004). Bonding and bridging: Understanding the relationship between social capital and civic action. Journal of Planning Education and Research, 24(1), 64-77.
  • Leonard, M. (2004). Bonding and bridging social capital: Reflections from Belfast. Sociology, 38(5), 927-944.
  • Phelps, E. W. (2004). White students’ attitudes towards Asian American students at the University of Washington: A study of social tolerance and cosmopolitanism, (Unpublished doctoral dissertation). New York University, New York.
  • Putnam, R. D. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of American community. New York, NY: Simon and Schuster.
  • Putnam, R. D. (2002). Democracies in flux: The evolution of social capital in contemporary society. Oxford, England: Oxford University Press.
  • Raihani, R. (2014). Creating a culture of religious tolerance in an Indonesian school. South East Asia Research, 22(4), 541-560.
  • Raihani. (2014). Creating a culture of religious tolerance in an Indonesian school. South East Asia Research, 22(4), 541-560.
  • Schult, J. (2008). The influence of social capital and tolerance on democratic performance toward criminals in a changing arctic town, (Unpublished master’s thesis). KatholiekeUniversiteit Leuven, Leuven, Belgium.
  • UNESCO. (1995). Declaration of principles on tolerance. Retrieved from http://www.unesco.org/cpp/uk/declarations/tolerance.pdf
  • UNESCO. (2008). Promoting tolerance. United Nation Educational, Scientific Cultural Organization.
  • Vogt, P. (2002). Social tolerance and education, review of education, pedagogy and cultural studies. London, England: Sage.
  • Vogt, W. P. (1997). Tolerance and education: Learning to live with diversity and difference. Thousand Oaks, CA: Sage.
  • Wise, J., &Driskell, R. (2017). Tolerance within community: Does social capital affect tolerance?. Social Indicators Research, 134(2), 607-629.
  • Cigler, A., & Joslyn, M. R. (2002).The extensiveness of group membership and social capital: The impact of political tolerance attitudes. Political Research Quarterly, 55(1), 7-25.
  • King, P. (1976). Toleration. London: George Allen & Unwin.
  • Mather, D. M., & Tranby, E. (2014). New dimension of tolerance: A case for broader categorical approach. Sociological Science, 24, 512-531.
  • Thomae, M., Birtel, M. D., & Wittemann, J. (2016). The interpersonal tolerance scale (IPTS): Scale development and validation. Paper presented ath the 39th Annual Meeting of the International Society for Political Psychology, Warsaw, Poland
  • Wise, J., & Driskell, R. (2017). Tolerance within community: Does social capital affect tolerance? Social Indicators Research, 134, 607-629.
  • Zanakis, S. H., Newburry, W., & Taras, V. (2016). Global Social Tolerance Index and multi-method country rankings sensitivity.  Journal of International Business Studies, 47(4), 480-497.