بررسی جامعه‌شناختی مکانیزم‌های رابطة عوامل اجتماعی با افسردگی در بین شهروندان 18 سال به بالای شهر همدان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• علی محمد قدسی ¹
• اسماعیل بلالی ²
• محسن شکری بدیع نیا ³

¹ دانشیار جامعه‌شناسی،گروه علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

² دانشیار جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

³ کارشناسی‌ارشد پژوهش علوم اجتماعی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

https://doi.org/10.22067/jss.v16i2.75321

چکیده

تعداد درخور توجهی از افراد جامعه به افسردگی مبتلا هستند. این ابتلا و میزان رو به افزیش آن بر این دلالت دارد که افسردگی به‌عنوان یک اختلال روانی مسئله‌ای اجتماعی و فراگیر است؛ بنابراین این مسئله به بررسی عوامل اجتماعی نیاز دارد که با افسردگی در ارتباط هستند و ابتلا به آن را توضیح می‌دهند. هدف این پژوهش بررسی این عوامل اجتماعی و توضیح رابطة آن‌ها با افسردگی است. روش استفاده‌شده در این پژوهش پیمایش است که با استفاده از پرسشنامه در شهر همدان انجام شده است. حجم نمونه شامل 385 نفر است که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شده‌اند. داده‌ها با استفاده از آزمون T و تحلیل مسیر تجزیه و تحلیل شدند. نتیجة پژوهش نشان می‌دهد که نرخ شیوع افسردگی در جمعیت نمونه 4/30 درصد است. نتایج فرضیه‌های پژوهش نشان می‌دهد که دینداری هم به‌طور مستقیم با کاهش افسردگی رابطه دارد و هم با افزایش‌دادن سرمایة اجتماعی و به‌واسطة این افزایش با کاهش افسردگی رابطه دارد. انسجام خانوادگی هم به‌طور مستقیم با کاهش افسردگی رابطه دارد و هم با افزایش‌دادن سرمایة اجتماعی و به‌واسطة این افزایش با کاهش افسردگی رابطه دارد. دینداری هم به‌طور مستقیم با کاهش افسردگی رابطه دارد و هم با افزایش انسجام خانوادگی و به‌واسطة این افزایش با کاهش افسردگی رابطه دارد. نتایج این پژوهش نشان‌دهندة اهمیت سه عامل اجتماعی دینداری (از طریق معنی‌دادن به زندگی)، انسجام خانوادگی (از طریق جذب و تنظیم رفتار در اجتماع خانواده) و سرمایة اجتماعی (از طریق تأمین منابع برای افراد) در آسیب‌شناسی ایجاد، بروز و شیوع افسردگی است. این سه عامل هم بی‌واسطه و هم توسط روابط باهم مکانیزم‌های ابتلا به افسردگی را توضیح می‌دهند. بروز افسرگی و شیوع آن در سال‌های اخیر به نظر می‌رسد پیامد و حاصل وقوع تغییر و تحولات چشمگیر در چند دهة گذشته در حوزه‌هایی  از جامعه است که دینداری، انسجام خانوادگی و سرمایة اجتماعی را تحت‌تأثیر قرار داده است.

کلیدواژه‌ها

• افسردگی
• دینداری
• سرمایة اجتماعی
• انسجام خانوادگی

20.1001.1.20081383.1398.16.2.1.3

مراجع

• امانی، ن.، وهابی، ا.، صیاد، س.، لطیفی، ش.، کشفی، م.، و نرماشیری، ع. (1397). بررسی رابطة انسجام خانوادگی با فرسودگی شغلی در دانشجویان علوم پزشکی کردستان. فصلنامه پرستاری مامایی و پزشکی، 4(2)، 17-26.
• بنیامین، ج.، سادوک، آ.، و سادوک، و. (2007). خلاصه روانپزشکی علوم رفتاری/روانشناسی بالینی (چاپ دوم) (ف. رضاعی، مترجم). تهران: انتشارات ارجمند.
• رحیمی موقر، آ.، امین اسماعیلی، م،. حفاظی، م.، ونداد شریفی متولیان، ع.، حاجبی، ا.، و رادگودرزی، ر. (1389- 1390). پیمایش ملی سلامت روان، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، معاونت بهداشت. تهران: نشرمهرسا.
• تاسیگ، م.، میگو، ج.، و سوبدی، س. (1386). جامعه­شناسیبیماری­هایروانی (ا. عبداللهی، مترجم). تهران: انتشارات سمت.
• توکل، م.، و سودی، م. (1390). سرمایه اجتماعی و سلامت روانی: مکانیسم­ها و مدل‌های علی و تعاملی. فصلنامةعلمیپژوهشیرفاهاجتماعی، 11(42)، 173- 202.
• توکل، م.، معیدفر، س.، و سودی، م. (1390). بررسی جامعه­شناختی رابطه سرمایه اجتماعی و سلامت روانی در زوجین شهر کرمان. مجلة بررسی مسائل اجتماعی ایران، 2(56)، 170-194.
• چلبی، م.، و روزبهانی، ت. (1380). نقش خانواده به‌عنوان عامل و مانع بزهکاری نوجوانان (با تکیه بر نظم خانواده). پژوهشنامة علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، (29)، 95-132.
• چلبی، م.، و یاقوتی، ه. (1392). بررسی تطبیقی میزان افسردگی و عوامل اجتماعی موثر بر آن در استان گیلان و تهران. بررسی مسائل اجتماعی ایران، 4(2)، 187-207.
• حاتمی، پ. (1388). بررسیعواملمؤثربر سلامتاجتماعی دانشجویانباتأکیدبر شبکه‌های اجتماعی (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد رشتة مددکاری اجتماعی). دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
• حیدری پهلویان، ا. (1376). وضعیت روانی- اجتماعی اقدام‌کنندگان به خودکشی در شهرستان همدان. مجلةاندیشهورفتار، 3(1)، 19-31.
• داوینگ  اور، ک. (1387). بازنگری در علل و درمان افسردگی (ح. فرزادی و س. عبادی زارع، مترجمان). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
• دیماتئو، ام. ر. (1378). روان‌شناسیسلامت (جلد دوم) (م. موسوی اصل و دیگران، مترجم. تهران: انتشارات سمت.
• سعادتی، م.، عباس‌زاده، م.، نیازی، م.، و منتظری خوش، ح. (1394). بررسی جامعه‌شناختی رابطة بین سرمایة اجتماعی و افسردگی (مورد مطالعه: زنان متأهل شهر تبریز). مطالعاتاجتماعیروان‌شناختیزنان، 13(1)، 89 – 110.
• شجاعی زند، ع. ر. (1384). مدلی برای سنجش دینداری در ایران. مجلة جامعه‌شناسی ایران، 1(6)، 34-66.
• شریفیان ثانی، م. (1380). سرمایة اجتماعی: مفاهیم اصلی و چارچوب نظری. فصلنامةعلمی وپژوهشیرفاهاجتماعی، 1(2)، 5- 18.
• شمسائی، ف.، الحانی، ف.، چراغی، ف.، و قلعه‌ایها، ع. (1388). بررسی نیازهای بهداشت روانی مردم شهر همدان. فصلنامةعلمیپژوهشیدانشگاهعلومپزشکیلرستان، 11(4)، 107- 115.
• شهیدی، ش. (1388). روانشناسیشادی:آشناییباآخریننظریه‌هاوپژوهش‌های علمی. تهران: نشر قطره.
• صدیقی ارفعی، ف.، تمنایی‌فر، م. ر.، و عابدین‌آبادی، ع. (1391). رابطة جهت‌گیری مذهبی، سبک‌های مقابله و شادکامی در دانشجویان. روان‌شناسی دین، (3)، 135- 163.
• فتحی آشتیانی، ع. (1395). آزمون‌های روان‌شناختی: ارزشیابی شخصیت و سلامت روانی. تهران: بعثت.
• قارلی‌پور، ذ. ا.، گیلاسی، ح. ر.، کرمانی رنجبر، ط.، و فخارزاده، م. (1392). بررسی عوامل مؤثر بر افسردگی، استرس درک‌شده و حمایت اجتماعی درک‌شده و ارتباط میان آن‌ها در دانشجویان ساکن خوابگاه‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی. مجلةعلمیدانشگاهعلومپزشکیایلام، 21، 100-106.
• قدسی، ع. م. (1382). بررسی جامعه‌شناختی ارتباط حمایت اجتماعی با افسردگی (رسالة دکتری). دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
• سادوک، ب، ج،. و سادوک، و. آ. (1393). خلاصه روان پزشکی کاپلان و سادوک (ف. رضاعی). تهران: نشر مهربان.
• کاظمی‌پور، ش. (1378). الگویی در تعیین پایگاه اجتماعی-اقتصادی افراد و نقش تحرک اجتماعی. نامة علوم اجتماعی، (14)، 139-172.
• کوکرین، ر. (1376). مبانیاجتماعیبیماری‌هایروانی (چاپ اول) (ب. نجاریان، مترجم). تهران: انتشارات رشد.
• محسنی تبریزی، ع. ر.، و سیدان، ف. (1383). منشأ اجتماعی بیماری افسردگی زنان. نشریة پژوهش زنان، 2(2)، 89-102.
• موسوی، س. ف. (1392). نقش عملکرد خانواده (مبتنی بر الگوی مک مستر) در پیش‌بینی نگرش‌های صمیمانه و توافق زوجین در خانواده‌های شهر قزوین. فصلنامة مشاوره و روان درمانی خانواده، 3(3)، 401- 418.
• میرفردی، ا.، و مختاری، م. (1396). میزان دینداری و ارتباط آن با استفاده از شبکه‌های اجتماعی اینترنتی(مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه یاسوج). جامعه‌شناسی کاربردی، 22(2)، 1-16.
  • Dillon, M. (2014). Introduction to sociological theory. New York, NY: Wiley Blackwell.
  • Graham, E. F. (2001). Social deprivation and recoveryfrommyocardialindividual deprivation, neighbourhood and recovery from illness. In E. F. Graham, M. Johnston, C. Dibben, C, I. Morgan, S. Briscoe, & F. Navarro-Loez (Eds.), Understanding health inequalities. Maidenhead, London: Open University Press.
  • Harpham, T., Grant, E., & Rodriguez, C. (2004). Mental health and social capital in Cali, Colombia. Social Science and Medicine, 58(11), 2267-2277.
  • Jan, W. L. (2006). Social capital, neighbourhood environments and health:Development of measurement tools and exploration of links through qualitativeand quantitative research, (Unpublished doctoral dissertation). The University of Western Australia, Australia.
  • Jang, S. J., & Johnson, B. R. (2004). Explaining religious effects on distress among African Americans. Journal for the Scientific Study of Religion, 43(2), 239-260
  • Kawachi, I., Kennedy, B. P., & Glass, R. (1999). Social capital and self-rated health: A contextual analysis. American Journal of Public Health, 89(8), 1187-1193.
  • Olson, D. H. (1988). Circumplex Model of family systems: VIII. Family assessment and intervention. Journal of Psychotherapy and Family, 4(1-2), 7-49.
  • Pearlin, L. I. (1989). The sociological study of stress. Journal of Health and Social Behavior, 30, 241-256.
  • Shittu, R. O., Issa, B. A., Olanrewaju, G. T., Mahmoud, A. O., Odeigah, L. O., &Sule, A. G. (2014). Social determinants of depression: social cohesion, negative life events, and depression - among people living with HIV/AIDS in Nigeria, West Africa. International Journal of MCH and AIDS, 2(2), 174-181.
  • Turner, B. (2003). Social capital, inequality and health: The Durkheimian revival. Social Theory and Health, 1(1), 4-20.
  • WHO. (2001). The world health report: Mental health. Geneva:World Health Organization.
  • Zimet, G. D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G., & Farley, G. K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment, 52(1), 30-41.