واکاوی و تحلیل تعیین‌کننده‌های باروری: فراتحلیلی از تحقیقات موجود

نوع مقاله : پژوهشی- مروری

نویسندگان

• بتول صیفوری طغرالجردی ¹
• غلامرضا حسنی درمیان ²
• علی اکبر مجدی ³
• مهدی کرمانی ⁴

¹ دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² استادیار جمعیت‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

³ استادیار جامعه‌شناسی،دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

⁴ استادیار جامعه‌شناسی،دانشگاه فردوسی مشهد،مشهد،ایران

https://doi.org/10.22067/jss.v16i2.79976

چکیده

باروری رفتار تجربی و بالفعل فرزندآوری یعنی تعداد فرزندان به‌دنیاآمده‌ای است که یک زن در طول 35 سال قابلیت باروری خود دارد و ناظر بر موالید زنده است. در سال‌های اخیر تحقیقات زیادی با موضوع تعیین‌کننده‌های باروری در ایران و سایر کشورها انجام شده است. در این تحقیق برآنیم تا تعیین‌کننده‌های باروری ده سال اخیر را در تحقیقات داخلی و خارجی بررسی کنیم. روش تحقیق در این پژوهش فراتحلیل است و جامعۀ آماری این تحقیق تمام مقالات معتبر علمی هستند که در ده سال اخیر در مجلات معتبر علمی داخلی و خارجی منتشر شده‌اند. در این مطالعه از بین 80 تحقیق مرتبط با موضوع، 45 تحقیق با موضوع تعیین‌کننده‌های باروری در بازة زمانی 1387-1397 هجری شمسی (2009-2019) میلادی) انتخاب شدند و با برنامة فراتحلیل جامع تحلیل شدند. نتایج مرور نظام‌مند دربارۀ متغیرهای اثرگذار بر میزان باروری یا تعیین‌کننده‌های باروری در تحقیقات بررسی‌شده نشان داد که تاکنون 45 متغیر در این خصوص لحاظ ‌شده است. اندازۀ اثر ثابت 770/0 و اندازۀ اثر تصادفی 695/0، تأثیر زیاد 45 متغیرها را بر میزان باروری نشان می‌دهد که از بین آن‌ها هفت متغیر قدرت زن در ساختار خانواده، تحصیل زنان در گذار اقتصادی، سن زیاد هنگام ازدواج، تناسب ‌اندام زنان، سقط ‌جنین، آموزش پدران در نگهداری از فرزند و تحصیلات زنان، به‌ترتیب بیشترین تأثیر را بر باروری داشتند.

کلیدواژه‌ها

• باروری
• عوامل تعیین کننده
• فراتحلیل

20.1001.1.20081383.1398.16.2.4.6

مراجع

• ادیبی سده، م. (1390). شناخت عوامل مهم تأثیرگذار بر میزان باروری. مجلة مطالعات توسعة اجتماعی ایران، 4(2)، 81-98. *
• باصری، ع.، پژهان، ع.، و فرهادپور، م. (1395). بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی و جمعیتی مؤثر بر تعداد فرزندان ایده‌آل در بین کارکنان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد). دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، ایران. *
• توده فلاح، م.، و کاظمی‌پور، ش. (1385). بررسی تأثیر نوسازی بر سن ازدواج با تأکید بر شاخص‌های جمعیت شناختی ازدواج در سطح کشور و 7 استان منتخب 1385. پژوهش اجتماعی، 3(8)، 105-130.
• چابکی، ا.، سیدان، ف.، و ساعتی معصومی، ط. (1397). ارزش‌های فرهنگی و گرایش به فرزندآوری در زنان 15-49 سالة شهر همدان. مطالعات جنسیت و خانواده، 6(1)، 106-127. *
• چمنی، س.، شکربیگی، ع.، و مشفق، م. (1395). مطالعة تعیین‌کننده‌های جامعه‌شناختی باروری طی دو نسل اخیر (زنان متأهل شهر تهران). راهبرد اجتماعی فرهنگی، 5(20)، 137-165. *
• حسینی، ح. (1386). درآمدی بر جمعیت‌شناسی اقتصادی اجتماعی و تنظیم خانواده. چاپ سوم. همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.
• حسینی، ح. (1392). جمعیت‌شناسی اقتصادی اجتماعی و تنظیم خانواده. چاپ چهارم.همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.
• حسینی، ح.، و عباسی شوازی، م. ج. (1388). تغییرات اندیشه‌ای و تأثیر آن بر رفتار و ایده‌آل‌های باروری زنان کرد و ترک. پژوهشزنان، 7(2)، 55-84.
• خلج آبادی فراهانی، ف.(1395). فراتحلیل روابط با جنس مخالف قبل از ازدواج در بین جوانان در 15 سال گذشته (1394-1380) در ایران. خانواده‌پژوهی، 12(۴۷)، 339-367.
• شیری، ط.، و بیداریان، س. (1388). بررسی‌عوامل‌اقتصادی‌جمعیتی مؤثر بر باروری زنان 49-15 سالة شاغل در آموزش‌وپرورش منطقة 22 تهران. پژوهش‌نامةعلوماجتماعی، 3(3)، 93-106. *
• عنایت، ح.، و پرنیان، ل. (1392). بررسی ارتباط جهانی‌شدن فرهنگی و گرایش به فرزندآوری. فصلنامة علمی-پژوهشی زن و جامعه، 4(2)، 109-136. *
• فرجی، ا.، سفیری، خ.، و کمالی، ا. (1397). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تمایل به باروری زنان 40-18 ساله. فصلنامة زن و جامعه، 9(35)، 289-316. *
• قاضی طباطبایی، م.، و ودادهیر، ا. (1389). فراتحلیل در پژوهش‌های اجتماعی و رفتاری. چاپ اول. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
• کاوه فیروز، ز.، و کرمی، ف. (1394). بررسی ابعاد ساختار قدرت در خانواده و رابطة آن با باروری. زن در توسعه و سیاست، 13(2)، 291-308. *
• کهن، ش.، سیمبر، م.، و طالقانی، ف. (1391). تبیین تجربة توانمندی در تنظیم خانواده در متن فرهنگی و اجتماعی شهر اصفهان: یک پژوهش کیفی. پژوهشپرستاری، 7(25)، 27-36. *
• گود، و. جی. (1352). خانواده و جامعه (و ناصحی، مترجم). چاپ اول. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
• گیدنز، آ. (1393). تجددوتشخص،جامعهوهویتشخصیدرعصرجدید (ن. موفقیان، مترجم). چاپ نهم. تهران: نشر نی.
• محمدی، ا.، حسینی، ح.، و نورالله‌زاده، ع. (1391). بررسی رفتار، تمایلات و ایده‌آل‌های باروری زنان ازدواج‌کردة  49- 15 ساله شهر دهلران (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد). دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران. *
• محمدی، ن.، و صیفوری، ب. (1396).بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر ترجیح باروری زنان. فصلنامة فرهنگی-تربیتی زنان و خانواده، 11(36)، 70-49. *
• محمودیان، ح. (1383). سن ازدواج در حال افزایش: بررسی عوامل پشتیبان. نامة علوم اجتماعی، 24، 27-53. *
• مصرآبادی، ج. (1395). فراتحلیل- مفاهیم، نرم‌افزار و گزارش‌نویسی. چاپ اول. تبریز: انتشارات دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
• معینی، س. ر.، گلشنی فومنی، م. ر.، و جوکار، م. (1393). تفاوت و اشتراک در نگرش و شدت تمایل والدین دارای فرزند (منطقة 3 و 20 شهر تهران) به داشتن فرزند دیگر (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد). دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران، ایران. *
• نوغانی دخت بهمنی، م.، و میرمحمدتبار، س. . (1395). فراتحلیل، مبانی و کاربردها همراه با کاربرد نرم‌افزارCMA₂  . چاپ اول. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
• هزارجریبی، ج، و عباس‌زاده، ع. (1389). بررسی تأثیر عوامل اجتماعی-اقتصادی بر میزان باروری زنان شهر تبریز. فصلنامة پژوهش اجتماعی، 3(6)، 139-153. *
• هومن، ح. (1387). راهنمای عملی فراتحلیل در پژوهش علمی. چاپ اول. تهران: سمت.
  • Abbasi-Shavazi, M. J., & McDonald, P. (2007). Family change in Iran: Religion, revolution, and the state. In R. Jayakody, A. Thornton, & W. Axinn (Eds.), International family change (pp. 191-212). New York, NY: Routledge.
  • Al Awad, M., & Chartouni, C. (2014). Explaining the decline in fertility among citizens of the GCC countries: The case of the UAE. Education, Business and Society: Contemporary Middle Eastern Issues, 7(2/3), 82-97.
  • Androka, R. (1978). Determinants of fertility in advanced societies. London, England: Methuen and Co Ltd.
  • Arokiasamy, P. (2009). Fertility decline in India: Contributions by uneducated women using contraception. Economic and Political Weekly, 44(30), 55–64.
  • Bastian, M. (2016). Family systems and fertility behaviour in Europe from a network perspective, (Unpublished doctoral dissertation). Wageningen University, Netherlands.
  • Becker, G. (1960). An economic analysis of fertility. In National Bureau of Economic Research(Ed.), Demographic change and economic change in developed countries. Princeton: Princeton University Press.
  • Bongaarts, J. (1978). A framework for analyzing the proximate determinants of fertility. Population and Development Review, 4(1), 105-132.
  • Borenstein, M. (2009). Effect sizes for studies with continuous data. In H. Cooper, L. V. Hedges, & J. C. Valentine (Eds.), The handbook of research synthesized meta-analysis (2nd ed., pp. 221-235). New York, NY: Russell Sage Foundation.
  • Borman, G. D. & Grigg, J. A. (2009). The visual and narrative interpretation of research synthesis. In H. Cooper, L. V. Hedges & J. C. Valentine (Eds.), The handbook of research synthesis and meta-analysis, (2nd ed., pp. 497-519). New York, NY: Russell Sage Foundation.
  • Brinker, G., & Amonker, R. (2013). Socioeconomic development and fertility trends among the states of India. International Journal of Sociology and Social Policy, 33(3), 229-245.
  • Brown, L. (1981). World food resources and population: The narrowing gap. Population Bulletin, 36(3), 1-44.
  • Caldwell, J. (1982), Theory of fertility Decline. London, England: Academic Press.
  • Carter, S. K. (2010). Beyond control: body and self in women’s childbearing narratives. Sociology of Health & Illness, 32(7), 993-1009.
  • Cleland, J., & Wilson, C. (1987). Demand theories of the fertility transition: An iconoclastic view. Population studies, 41(1), 5-30.
  • Davis, K., & Blake, J. (1956). Social structure and fertility: An analytic framework. Economic Development and Cultural Change, 4(3), 211-235.
  • Easterlin, R. A., & Crimmins, E. (1985). The fertility revolution: A supply-demand analysis. Chicago, CA: University of Chicago Press.
  • Freedman, D. S., & Thornton, A. (1982). Income and fertility: The elusive relationship. Demography, 19(1), 65-78.
  • Frejka, T., & Gietel-Basten, S. (2016). Fertility and family policies in central and eastern Europe after 1990. Comparative Population Studies, 41(1), 3-56.
  • Goldscheider, C., & Uhlenberg, P. R. (1969). Minority group status and fertility. American Journal of Sociology, 74(4), 361-372.
  • Grogan, L. (2006). An economic examination of the post-transition fertility decline in Russia. Post-communist Economies, 18(4), 363-396.
  • Haghighat, E. (2014). Establishing the connection between demographic and economic factors, and gender status in the Middle East: Debunking the perception of Islam's undue influence. International Journal of Sociology and Social Policy, 34(7), 455-484.
  • Higgins, J. P., Thompson, S. G., Deeks, J. J., & Altman, D. G. (2003). Measuring inconsistency in meta-analyses. British Medical Journal, 57, 327-357.
  • Hunter, J., & Schmidt F. L. (2004). Methods of meta-analysis. Thousands Oaks, CA: Sage.
  • Jenkins, L., & Macadar, D. (2018). Challenges posed by low fertility in Latin America and the Caribbean. New York, NY: UNFPA.
  • Jensen, A. (2009). The value of children – fertility, personal choices and public needs. In J. Qvortrup, K. B. Rosier, & D. A.Kinney (Eds.), Structural, historical, and comparative perspectives (sociological studies of children and youth, Volume 12, pp.195 – 220). London, England: Emerald Group Publishing Limited,
  • Lai, P. F. B., & Cheung, W. L. P. (2016). Does demographic change impact Hong Kong economic growth?. In J. W. Kensinger (ed.), The spread of financial sophistication through emerging markets worldwide (pp. 207-241). Bingley, England: Emerald Group Publishing Limited.
  • Lesthaeghe, R. (1995). The second demographic transition in Western countries: An interpretation. Gender and family change in industrialized countries, 17-62.
  • Lesthaeghe, R. (2006). Second demographic transition. Population and Development Review.P62-225-227.
  • Lipsey, M. W., & Wilson, D. B. (2001). Practical meta-analysis. Thousand Oaks, CA: Sage.
  • Majumder, N., & Ram, F. (2015). Explaining the role of proximate determinants on fertility decline among poor and non-Poor in Asian countries.Journal Plos One, 10(2), e0115441. *
  • McDonald, P. (2000). Gender Equity-Social Institutions and the future of Fertility. Journal of Population Research, 17(1), 1-16.
  • Mcquillan, K. (2004). When dose religion influence fertility?, Population and Development Review, 30(1), 25-66.
  • Nguyen-Dinh, H. (1997). A socioeconomic analysis of the determinants of fertility: The case of Vietnam. Journal of Population Economics, 10(3), 251-271. *
  • Oláh, L. (2015). Changing families in the European Union: Trends and policy implications, Families and societies. A project funded by European Union's Seventh Framework Programme under Grant Agreement. no.320116.
  • Piotrowski, M., & Tong, Y. (2016). Education and fertility decline in China during transitional times: A cohort approach. Social Science Research, 55, 94-110. *
  • Robinson, W. C. (1997). The economic theory of fertility over three decades. Population Studies, 51(1), 63-74.
  • Rogers, E. M. (1995). Diffusion of innovations (5^th ed.).New York, NY: The Free Press.
  • Schmidt, F. L. (2015). History and development of the Schmidt–Hunter meta‐analysis methods. Research Synthesis Methods, 6(3), 232-239.
  • Self, Sh. (2008). Developing countries and fertility: Role of agricultural technology. International Journal of Development Issues, 7(1), 62-75.
  • Sheikh, Q., Sadaqat, M., & Meraj, M. (2017). Reckoning females’ education as a determinant of fertility control in Pakistan. International Journal of Social Economics, 44(3), 414-444.
  • Sly, D. F. (1970). Minority group status and fertility: An extension of Goldsheider and Uhlenberg. American Journal of Sociology, 76(3), 443-459.
  • Sobotka, T., Skirbekk, V., & Philipov, D. (2011). Economic recession and fertility in the developed world. Population and Development Review, 37(2), 267-306.
  • Sorenson, A. M. (1985). Fertility expectation and ethnic identity among Mexican-American adolescents: An expression of cultural ideals. Sociological Perspectives, 28(3), 339-360.
  • Tu, E. J. C., Yan, Y., & Zhao, J. (2017). Ultra-low fertility, gender equity and policy considerations. Asian Education and Development Studies, 6(2), 112-124.
  • Van Der Gaag, N., & de Beer, J. (2015). From demographic dividend to demographic burden: The impact of population ageing on economic growth in Europe. Tijdschrift Voor Economische en Sociale Geografie, 106(1), 94-109.
  • Vogl, T. S. (2016). Differential fertility, human capital, and development. The Review of Economic Studies, 83(1), 365-401.
  • Weeks, J. R. (2002). Population: An introduction to concepts and issues (7^th ed.). New York, NY: Wadsworth.
  • Wilson, D.B. (2009). Systematic coding for research synthesis. In H. Cooper, L. V. Hedges, & J. C. Valentine (Eds.), The handbook of research synthesis and meta-analysis (2nd ed., pp. 159-176). New York, NY: Russell Sage Foundation.
  • Xenitidou, M., & Gilbert, N. (2009). Innovations in social science research methods. Guildford, England: University of Surrey.
  • Zeng, Y., & Hesketh, T. (2016). The effects of China's universal two-child policy. The Lancet, 388(10054), 1930-1938.