تدوین و اعتباریابی برنامه آموزشی مبتنی بر مسئولیت پذیری اجتماعی برای نوجوانان در معرض خطر

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• زهرا نوعی ¹
• عبدالله معتمدی ²
• حسین اسکندری ³
• نورعلی فرخی ⁴
• مرجان پشت‌مشهدی ⁵

¹ دکتری تخصصی روانشناسی، دانشکدة روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

² استاد گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

³ گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

⁴ دانشیار گروه روانسنجی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

⁵ استادیار گروه روانشناسی بالینی، دانشکدة علوم رفتاری، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/jss.v16i2.83946

چکیده

مسئولیت ­پذیری اجتماعی در نوجوانان با بسیاری از رفتارهای مثبت و منفی اجتماعی مرتبط است. این پژوهش با هدف تدوین و اعتباریابی برنامة آموزشی مبتنی بر مسئولیت­ پذیری اجتماعی برای نوجوانان دارای گرایش به رفتار پرخطر با توجه به مؤلفه­های مفهوم مسئولیت­ پذیری اجتماعی انجام شده است. روش پژوهش دلفی و جامعة آن روان‌شناسان و جامعه­ شناسانی بودند که در حوزة نوجوانی، آسیب­ها و مسائل اجتماعی آن فعالیت می­ کنند. نمونۀ پژوهش  10 نفر بودند که به شیوة هدفمند انتخاب شدند. با دو پرسشنامة محقق‌ساخته مؤلفه­ های مفهوم مسئولیت ­پذیری اجتماعی بررسی شد. برای تعیین میزان اتفاق نظر میان اعضای شرکت ­کننده در روش دلفی از ضریب هماهنگی کندال استفاده شد. سپس برای بررسی روایی محتوایی برنامة تهیه‌شده براساس این مؤلفه­ ها از نسبت روایی محتوایی لاوشه استفاده شد. نتایج دو مرحله پرسشنامه در روش دلفی، مؤلفه ­های مدنی، اجتماعی، فرهنگی، زیست ­محیطی، اقتصادی و سیاسی را مشخص کرد. همچنین یافته­ ها بیانگر آن است که مقدار ضریب کندال برای همة مؤلفه ها 22/0 است و سطح معناداری برای ضریب هماهنگی کندال نیز 05/0 است که به معنای وجود توافق معنادار بین شرکت­ کنندگان در روش دلفی است. شاخص نسبت محتوایی (CVR) برای برنامۀ آموزشی بیشتر از مقدار قابل قبول براساس روش لاوشه به دست آمد؛ بنابراین برنامة آموزشی مسئولیت‌پذیری اجتماعی دربرگیرندة مؤلفه ­های مدنی، اجتماعی، فرهنگی، زیست­محیطی، سیاسی و اقتصادی برای مسئولیت­ پذیری اجتماعی است و از روایی محتوایی قابل قبولی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

• نوجوانان
• برنامۀ آموزشی
• مسئولیت پذیری اجتماعی

20.1001.1.20081383.1398.16.2.8.0

مراجع

• احمدی، ف. ا.، نصیریانی، خ.، و اباذری، پ. (۱۳۸۷). تکنیک دﻟﻔﻲ: اﺑﺰاری در تحقیق. مجلة ایرانی آموزش در علوم پزشکی، ۸(۱)، ۱۷۵-۱۸۵.
• اسماعیلی­کیا، غ.، ملانظری، م. (1394). چارچوبی برای تحول در نظام پاسخ­گویی مالی و عملیاتی دانشگاه­های دولتی ایران از دیدگاه خبرگان. فصلنامة حسابداری سلامت، 4(4)، 1-25.
• امین­آقایی، م.، زاهدی، م. ج.، و شیانی، م. (1396). بررسی ابعاد و تحلیل شهروندی فعال. مجلة جامعه­شناسی ایران. 18(3)، 3-37.
• بحری­پور، ا. ح. (1392). سوگیری در مسئولیت‌پذیری اجتماعی شهروندان و عوامل مؤثر بر آن (مطالعة موردی شهروندان شهر کاشان) (پایان­نامه منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد جامعه­شناسی). دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
• بیرهوف، ه. و. (۱۳۸۷) رفتارهای اجتماعی مطلوب از دیدگاه روان‌شناسی اجتماعی (ر. صدقی­نژاد، مترجم). چاپ دوم. تهران: انتشارات گل‌آذین.
• حجازی، ا.، صالح ­نجفی، م.، و غلامعلی لواسانی، م. (۱۳۹۴). رابطة ادراک از محیط کلاس و خوش­بینی با تحول مثبت دانش‌آموزان. مجلة روانشناسی، 19(74)، ۱۸۸-۱۹۸.
• خوشبین، ی. (1390). بررسی مسئولیت‌پذیری اجتماعی جوانان و عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر آن (مطالعه: جوانان شهر همدان) (پایان‌­نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد جامعه­شناسی). دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
• سبحانی­نژاد، م. (1379). مسئولیت­پذیری اجتماعی در برنامة درسی کنونی دورة ابتدائی ایران و طرحی برای آینده (رسالة منتشرنشدة دکتری برنامه­ریزی درسی). دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
• صالح­نیا، ن.، لطیفی، م . ر.، و سروش، م. (۱۳۹۳). مسئولیت اجتماعی از دیدگاه اسلام و نقش آن در توسعة پایدار (با تأکید بر شهرداری­ها). مقالة ارائه‌شده در دومین همایش ملی شهر اسلامی، اصفهان، ایران.
• طالبی، ا. ت.، و خوشبین، ی. (۱۳۹۱). مسئولیت­پذیری اجتماعی نوجوان. فصلنامة علوم اجتماعی، ۵۹، ۲۰۷-۲۴۰.
• طالبی، ا. ت.، و بحری­پور، ا. ح. (1393). بررسی میزان چگونگی جمع­گرایی در مسئولیت­پذیری اجتماعی (مطالعة موردی شهر کاشان). فصلنامة علوم اجتماعی (علامه طباطبائی)، 21(66)، 37-71.
• فتحی­زاده، م. (1388). بررسی رابطة بین فعالیت­های پرورشی با مسئولیت­پذیری اجتماعی دانش­آموزان دختر دورة متوسطة ناحیة 2 شهر سنندج (پایان­نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد علوم تربیتی).دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی. ایران.
• نیکخواه، ه.، و جهانشاهی­فرد، پ. (1393). بررسی میزان مسئولیت­پذیری اجتماعی شهروندان بندرعباس و عوامل فرهنگی و اجتماعی مؤثر بر آن. مجلة مطالعات جامعه­شناختی شهری، 5(13)، 109-134.
• یعقوبی، ل. (1390). بررسی مسئولیت‌پذیری اجتماعی در آموزه‌های اسلام و دلالت­های تربیتی آن برای معلمان (پایان­نامة منتشرنشدة کارشناسی‌ارشد علوم تربیتی). دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
  • Allen, J. P., Philliber, S., Herrling, S., & Kuperminc, G. P. (1997). Preventing teen pregnancy and academic failure: Experimental evaluation of a developmentally based approach. Child Development, 64(4), 729-742.
  • Armstrong, M. N. (2011). Modeling the relationship between a social responsibility attitude and youth activism. (Unpublished doctoral dissertation). Georgia State University, Atlanta, Georgia.
  • Augustiniene, A., Abromaitiene, L., & Minkute-Henrickson, R. (2012). Expression of social responsibility in professional expectations of future social pedagogues. Socialiniai Mokslai, 77(3), 41-51.
  • Blackburn, B. (2006, June). The sustainability handbook—the complete management guide to social, economic and environmental responsibility. Retrieved from http://www.wblackburnconsulting.com/docs/2006-0614_ELI.pdf
  • Bonell, C., Hinds, K., Dickson, K., Thomas. J., Fletcher, A., Murphy, S., Melendez-Torres, G. J., ..., & Campbell., R. (2016). What is positive youth development and how might it reduce substance use and violence? A systematic review and synthesis of theoretical literature. BMC Public Health, 16(135(, 1-13.
  • Carroll, A. B. (1991). The pyramid of corporate social responsibility: Toward the moral management of organizational stakeholders. Business Horizons, 34(4), 39-48.
  • Escartí, A., Gutiérrez, M., Pascual, C., & Llopis, R. (2010). Implementation of the personal and social responsibility model to improve self-efficacy during physical education classes for primary school children. International Journal of Psychology and Psychological Therapy, 10(3), 387-402.
  • Fisher, C. A., Fried, A. L., & Anushko, A. (2007). Development and validation of the college drinking influences survey. Journal of American College Health, 56(3), 217–230.
  • Fuller, M. R. (2008). Social responsibility: The student voice. (Unpublished master’s thesis). South Dakota State University, USA.
  • Habibi, A., Sarafrazi, A., & Izadyar, S. (2014). Delphi technique theoretical framework in qualitative research. The International Journal of Engineering And Science (IJES), 3(4), 8-13.
  • Hamilton, C., & Flanagan, C. (2007). Reframing social responsibility within a technology-based youth activist program. Journal of American Behavioral Scientist, 51(3), 444-464.
  • Kongsuwan, V., Suttharungsee, W., Purnell, M. J., & Lynn, C. E. (2012). Thai adolescents and social responsibility: Overcoming violence in schools and creating peace. Research on humanities and Social Sciences, 2)11), 178-187.
  • Lerner, R. M. (2005). Promoting positive youth development: theoretical and empirical basis. Workshop on the Science of Adolescent Health and Development, National Research Council/Institute of Medicine, Washington DC.
  • Lerner, R. M., Lerner, J, V., Almerigi, J. B., Theokas, C., Phelps, E., Gestsdottir, S., ..., & von Eye, A. (2005) Positive youth development, participation in community youth development program, and community contributions of fifth grade adolescents: finding from the first wave of the 4-H study of positive youth development. The Journal of Early Adolescence, 25(1), 17-71. 
  • Lerner, R. M., Lerner, J. V., Bowers, E. P., & Geldhof, G. J. (2015). Positive youth development and relational-developmental-systems. In W. F. Overton, P. C. M. Molenaar, & R. M. Lerner (Eds.), Handbook of child psychology and developmental science: Theory and method (pp. 607-651). Hoboken, NJ, US: John Wiley & Sons Inc.
  • LoSciuto, L., Rajala, A. K., & Townsend, T. N., & Taylor, A. S. (1996). An outcome evaluation of across ages: an intergenerational mentoring approach to drug prevention. Journal of Adolescent Research, 11(1), 116-129.
  • Macovei, L. (2012). The development of social responsibility of teenagers through service-learning activities. (Unpublished master's thesis). Montemorelos University, Mexico.
  • Martin, A. M., Benotsch, E. G., Cejka, A., & Luckman, D. (2014). Social responsibility, substance use, and sexual risk behavior in men who have sex with men. Journal of Homosexuality, 61(2) 251-269.
  • McDonough, M. H., Ullrich-French, S., Anderson-Butcher, D., Amorose, A. J., & Riley, A. (2013). Social responsibility among low-income youth in physical activity-based positive youth development programs: Scale development and associations with social relationships. Journal of Applied Sport Psychology, 25(4), 430-447.
  • Mellor, S., Conroy, L., & Masteller, B. K. (1986). Comparative trait analysis of long-term recovering alcoholics. Psychological Reports, 58(2), 411-418.
  • Ochs, E., & Izquierdo, C. (2009). Responsibility in childhood: Three developmental trajectories. Ethos, 37(4), 391-413.
  • Rossi, A. S. (2003). Caring and doing for others: social responsibility in the domains of family, work, and the community. The Journal of Sociology & Social Welfare, 30(1), 187-188.
  • Schmid, C. (2012). The value "social responsibility" as a motivating factor for adolescent's readiness to participate in different types of political actions, and its socialization in parent and peer contexts. Journal of Adolescence, 35, 533-547.
  • Sperotto Flores, F., Nardi, V., Gavronski, I., & Haag, R. (2017). The influence of triple bottom line on international operations management. Journal of Operations and Supply Chain Management, 10(2), 85-99.
  • Switzer, G. E., Simmons, R. G., Dew, M. A., Regalski, J. M., & Wang, C. H. (1995). The effect of a school-based helper program on adolescent self-image, attitudes, and behavior. The Journal of Early Adolescence, 15(4), 429-435.
  • Taggart, R., & Lattimore, C. B. (2010). Quantum Opportunity Program (QOP). Retrieved from: http://www.promisingpractices.net/program.asp?programid=27
  • Wray-lake, L., & Syvertsen, A. K. (2011). The developmental roots of social responsibility in childhood and adolescence. New Directions for Child and Adolescent Development, 134, 11-25.
  • Wray-lake, L., Syvertsen, A. K., & Flanagan, Constance. A. (2016). Developmental change in social responsibility during adolescence: An ecological perspective. Developmental Psychology, 52(1), 130-142.
  • Wray-Lake, Laura. (2010). The development of social responsibility in adolescence: Dynamic socialization, values, and actions. (Unpublished doctoral dissertations). The Pennsylvania State University, USA.
  • Yates, M., & Youniss, J. (1996). A developmental perspective on community service in adolescence. Social Development, 5(1), 85-111.