خوانش واسازانۀ مرگِ دیگری (مورد مطالعه: مرگ کولبران)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• جمال محمدی ¹
• امید جهانگیری ²
• سامان کاکه ممی ³

¹ دانشیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

² دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

³ کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

https://doi.org/10.22067/social.2021.70180.1034

چکیده

 
هدف اصلی این پژوهش، خوانش واسازانۀ مرگ کولبران است. نشانه-رخداد مرگ کولبر در اینجا دستمایه­ ای برای تأمل در وضعیتی است که در آن پدیدۀ کولبری شکل گرفته است و کولبر به ابژه­ای برای کنترل، سیاست‎گذاری و مدیریت تبدیل شده است. این فرایند نام­‎گذاری و ابژه‎­سازی کولبرروی، دیگر سکۀ سلب مسؤلیت اخلاقی از سوژۀ مرکزنشین در برابر مرگ دیگری مرزنشین است. این پژوهش تلاشی است برای خوانش واسازانۀ این مرگ؛ یعنی واکاوی ژرف مکانیسم‎ها و شگردهایی که گفتمان فرادست به­ کارشان می‎­برد تا از این دیگری موجودی گفت‌وگوناپذیر و ترحم‌ناپذیر بسازد. برای نیل به این مقصود از مضامین راهگشایی مثل تقابل رانۀ مرگ و رانۀ زندگی، دیالکتیک اروس ـتاناتوس، منازعۀ امر معمولی و سیاست، و سلسله ­مراتب توزیع امر محسوس بهره خواهیم گرفت. در کنار این مضامین نظری، با استفاده از روش خوانش واسازانه می‎کوشیم از طریق تحلیل مصاحبه ­هایی که با 20 نفر از کولبران انجام شده است، ژرفای زیستِ روزمرۀ آن­ها را واکاوی کنیم و وضعیت عینی تولید پدیدۀ کولبری و نشانه-رخداد مرگ کولبر را قرائت کنیم. نتایج این تأمل گویای آن است که منطق اقتصاد سیاسیِ حاکم بر استان‏‎­های مرزی با تبدیل اقشار متوسط و فقیر به انسان‎های زائد و توده­ های مازاد بر فضای شهری، درعمل آنان را به­‎سوی فعالیت­های قاچاقِ برون­‎شهری سوق می­‎دهد. سپس در چرخۀ اِعمال امنیت/تجارت مرزی زمینۀ مرگ کولبر فراهم می‎­شود و دست‎­آخر مرگ او به ­مثابۀ رخدادی اتفاقی و ذیل مقولۀ هزینۀ امنیت بازنمایی می­‎شود. نشانه-رخداد مرگ کولبر در فرم فعلی آن برساختی رسانه‎­ای است که عمده‌ترین کارکردش پنهان­‌کردن و به ­فراموشی­ سپردن تبدیل انسان­‎های معمولی به موجوداتی شرور و بی­ خاصیت است.

کلیدواژه‌ها

• کولبر
• مرگ
• واسازی
• تجارت مرزی
• تأمین امنیت

20.1001.1.20081383.1399.17.2.9.8

مراجع

1. ارسطو. (1349). سیاست (ح. عنایت، مترجم). تهران: شرکت سهامی کتاب­‎های جیبی.
2. اصلانی، ع.، دیندارلو، س.، و اصلانی اسلمرز، ا. (1394). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش مرزنشینان بانه­‎ای به قاچاق کالا (زمینه­‎ها و راهکارها). انتظام اجتماعی، 7(2)، 33-56.
3. افلاطون. (1366). قوانین کتاب سوم (م. ح. لطفی تبریزی، و ر. کاویانی، مترجمان). تهران: انتشارات خوارزمی.
4. آفرین، ف. (1390). چالش ساختار و معنا: خوانش واساز از نگارۀ بیرون آوردن یوسف از چاه. باغ نظر، 16(8)، 64-55.
5. تلخابی، م. (1392)، دیالکتیک مرگ و زندگی در شعر خیام. هشتمین کنگرۀ انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، زنجان، ایران.
6. جلایی‎­پور، ح.، و بهمن، ب. (1395). مطالعه جامعه­‌شناختی پیامدهای اقتصادی بازار و تجارت مرزی (اتنوگرافی انتقادی بازار مرزی بانه). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 5(4)، 573-539.
7. خبازی، م.، و سبطی، ص. (1395). مسئولیت در برابر مرگ دیگری، بنیاد سوژه در فلسفۀ لویناس. غرب­شناسی بنیادی، 7(2)، 22-1.
8. خضرپور، م.، صمدیان، م.، و بیگدلو، ر. (1397). تحلیل و شناسایی عوامل مؤثر بر برقراری امینت پایدار در راستای حل معضل کولبری (مورد مطالعه: شهرهای پیرانشهر، سردشت، بانه و مریوان). پژوهشنامۀ جغرافیای انتظامی، ۲۴، 66-37.
9. رانسیر، ژ. (1393). ناخودآگاه زیباشناختی (ف. اکبرزاده، مترجم). تهران: نشر چشمه.
10. رانسیر؛ ژ. (1392). ده تز در باب سیاست (ا. مهرگان، مترجم). تهران: رخداد نو.
11. ریو، ج. م. (1387). انگیزش و هیجان (ی. سیدمحمدی، مترجم). تهران: ویرایش.
12. سلیمانی، ک.، و محمدپور، ا. (1399). زیستن در حاشیه: اقتصاد سیاسی کولبری در روژهه‎­لات. ایران آکادمیا، 6، 165-128.
13. سهرابی، م. (1396). بازشناسی فرصت‎­ها و تهدیدهای امنیتی در مرزها. پژوهش­نامۀ مطالعات مرزی، 5(2)، 53-41.
14. سیاسی، ع. (1379). نظریه­‎های شخصیت یا مکاتب روان­شناسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
15. شاملو، س. (1382). مکتب­‎ها و نظریه­‎ها در روا‌ن‌شناسی شخصیت. تهران: رشد.
16. شولتز، د. پ.، و سیدنی، آ. ش. (1385). نظریه‎­های شخصیت. تهران: مؤسسۀ نشر ویرایش.
17. شولتز، د. پ.، و سیدنی، آ. ش. (1387). تاریخ روان­شناسی نوین. تهران: دوران.
18. فروید، ز. (1382). ورای اصل لذت (ی. اباذری، مترجم). ارغنون، 18، 81-25.
19. کاپوتو، ج. (1396). چگونه کیرکگور بخوانیم (ص. نجفی، مترجم). تهران: نشر نی.
20. کامو، آ. (1386). طاعون (ر. سیدحسینی، مترجم). تهران: انتشارات نیلوفر.
21. مصلح، ع.، و پارسا خانقاه، م. (1390). واسازی به­‎منزلۀ یک استراتژی. متافیزیک، 3(11 و 12)، 72-59.
22. ویمر، ر.، و دومینیک، ج. (1384). تحقیق در رسانه‌های جمعی (ک. سیدامامی، مترجم). تهران: انتشارات سروش.

 

23. Allan, G. (2003). A critique of using grounded theory as a research method. Electronic Journal of Business Research Methods, 2(1), 1-10.
24. Bigagli, F. (2010). And who art thou, boy? Face-to-face with Bartleby; Or Levinas and the Other. Leviathan, 12(3), 37-53.
25. Freud, S. (1957). Thoughts for the times on war and death. In: the standard edition of the complete psychological works of Sigmund Freud (Volume XIV; 1914-1916) (pp. 273-300). London: the Hogarth Press.
26. Hans, G. G. (1996). The enigma of Death: The art of healing in a scientific age. California: Stanford University press.
27. Levinas, E. (1979). Totality and infinity: An essay on exteriority(Vol. 1). Heidelberg : Springer Science & Business Media.
28. Levinas, E. (1981). Otherwise than being or beyond essence(Vol. 4121). Heidelberg: Springer Science & Business Media.
29. Levinas, E. (1987). Time and the other (R. Cohen, Trans). Pennsylvania: Duquesne University Press.
30. Norbert, E. (2001). The loneliness of the dying. London: Continuum.
31. Selden, L. (2005). On grounded theory-with some malice. Journal of Documentation, 61(1), 114-129.