رابطۀ بین کیفیت زندگی و هویت ملی با فرهنگ محیط‌زیستی (مورد مطالعه: شهر کرمان)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• جمیله اسفندیارپور ¹
• علی مرادی ²
• اسماعیل جهانبخش ³

¹ دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

² دانشیار گروه جامعه‌شناسی واحد اسلام‌آباد غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلام‌آباد غرب، ایران

³ استادیار گروه جامعه‌شناسی واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

https://doi.org/10.22067/social.2021.58809.0

چکیده

 
مطالعۀ حاضر با هدف بررسی رابطۀ بین کیفیت زندگی و هویت ملی با فرهنگ محیط‌زیستی در شهر کرمان انجام گرفت. روش مطالعه در این پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه بود. جامعل آماری افراد ۱۶ سال و بیشتر شهر کرمان است که براساس سرشماری سال 1395 برابر با ۶۳۴۱۳۲ نفر بود. نمونه‌گیری براساس فرمول کوکران انجام شد و پس از گردآوری داده‌ها، 374 پرسشنامه با استفاده از دو نرم‌افزار SPSS و AMOS تحلیل شدند. نتایج نشان داد رابطۀ بین کیفیت زندگی محیط‌زیستی پاسخگویان با میزان فرهنگ محیط‌زیستی (در ده سال پیش) (05/0 = r) و در زمان حاضر (24/0 = r) و با هویت ملی در زمان حاضر (03/0 = r) و در ده سال پیش (26/0 = r) بود. نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه نشان داد کیفیت زندگی با مقدار (91/4 T =) و ضریب معنا‌داری (000/0Sig.T = ) و  مقدار 25/0 درصد از تغییرات درونی فرهنگ محیط‌زیستی در شهر کرمان را تبیین کرد. نتایج حاصل از مدل معادلۀ ساختاری (AMOS) نشان داد متغیر کیفیت زندگی با مقدار ضریب رگرسیون 245/0 و هویت طبقاتی با مقدار ضریب رگرسیون استاندارد برابر با 194/0- بر متغیر وابسته تأثیر معنادار داشتند. می‌توان استنباط کرد که با ارتقای کیفیت زندگی افراد، آگاهی، نگرش و رفتارهای محیط‌زیستی آن‌ها ارتقا پیدا کرده است. از طرفی هویت ملی افراد دربارۀ توجه به فرهنگ محیط‌زیستی برای نسل‌های قبل بیشتر از الآن بوده است و این نگاه طبیعت‌دوستی در بین آن‌ها در مقایسه با نسل کنونی بیشتر بوده است. شاید یکی از مواردی که هم‌اکنون در تخریب محیط‌زیست نقش اصلی داشته باشد، تسلط بشر در مدرنیته بر طبیعت به‌واسطۀ دانش تکنیکی و ابزاری است که بشر برای ثروت‌اندوزی بر آن دست یافته است.

کلیدواژه‌ها

• کیفیت زندگی
• هویت ملی
• رفتار محیط‌زیستی
• دانش محیط‌زیستی

20.1001.1.20081383.1399.17.2.2.1

مراجع

1. اسلام‌زاده، و. (1382). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی محیط‌زیست. تهران: سازمان سبز حزب اسلامی کار.
2. بایند، ل. (1377). بحران‌های توسعۀ سیاسی (غ. ر. خواجه‌سروی، مترجم). فصلنامه مطالعات راهبردی، (1)، 233-244.
3. بری، ج. (1380). محیط‌زیست و نظریه اجتماعی (ح. پویان، و ن. توکلی، مترجمان). تهران: سازمان حفاظت محیط‌زیست.
4. صالحی، ص.، و امام قلی، ل. (1391). سرمایه فرهنگی و نگرش و رفتارهای زیست‌محیطی (مطالعه موردی: استان کردستان). فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، (28)، 120-91.
5. ضیاپور، آ.، کیانی‌پور، ن.، و نیک‌بخت، م. (1391). تحلیل جامعه‌شناختی محیط‌زیست و رفتار افراد نسبت به آن در مناطق روستایی و شهری استان کرمانشاه. فصلنامه آموزش محیط‌زیست و توسعۀ پایدار، (2)، 67-55.
6. کاستلز، م. (1384). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (جلد اول) (ح. چاوشیان، مترجم). تهران: طرح نو.
7. کریمی، م.، درویش نوری، س.، و مربی هروی، ه. (1398). بررسی رابطه سرمایه‌های اجتماعی، تعهد سازمانی و رفتار فرانقشی در محیط زیست. فصلنامه مدیریت محیط‌زیست و توسعۀ پایدار، (4)، 31-26.
8. محرم‌نژاد، ن. (1392). مدیریت و برنامه‌ریزی محیط‌زیست. تهران: دینگار.
9. محرم‌نژاد، ن.، و تهرانی، م. (1389). مروری بر نظریه‌های اجتماعی و مدیریت محیط‌زیست. فصلنامه انسان و محیط‌زیست، (1)، 11-3.
10. محمدی‌فر، ن. (1395). تجزیه ‌و تحلیل تأثیر کیفیت زندگی بر نوع و میزان مشارکت سیاسی (مطالعه موردی: بررسی تطبیقی دو شهر اصفهان و کرمانشاه) (رسالۀ دکتری منتشرنشده). دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
11. مظلومیان، س.، و کمرپور، پ. (۱۳۹۶). بررسی عوامل مؤثر بر آلودگی محیط‌زیست و رفتار زیست محیطی. مقالۀ ارائه‌شده در چهارمین کنفرانس بین‌المللی برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست، دانشکدۀ محیط‌زیست، دانشگاه تهران.
12. میرلطفی، م. ر.، و رحیم‌زاده، ص. (1393). مسائل محیط‌زیست و کیفیت زندگی انسان، مقالۀ ارائه‌شده در اولین همایش ملی محیط‌زیست، اصفهان.
13. هانیگان، ج. (1394). جامعه‌شناسی محیط‌زیست (م. عنبری، ا. محمدی، و م. رستمی، مترجمان). تهران: دانشگاه تهران.
14. یزدخواستی، ب.، حاجیلو، ف.، و علیزاده اقدم، م. (1392). بررسی رابطه بین سرمایۀ فرهنگی بوم‌شناختی با ردپای بوم‌شناختی (موردمطالعه: شهرستان تبریز). فصلنامه اخلاق زیستی، (8)، 130-101.

 

15. Asilsoy, B., & Oktay, D. (2018). Exploring environmental behaviour as the major determinant of ecological citizenship. Sustainable Cities & Society, 39, 765-771.
16. Axsen, J., & Kurani, K. S. (2014). Social influence and proenvironmental behavior: the reflexive layers of influence framework. Environment and Planning B: Planning and Design, 41(5), 847-862.
17. Bamberg, S., Rees, J., & Seebauer, S. (2015). Collective climate action: Determinants of participation intention in community-based pro-environmental initiatives. Journal of Environmental Psychology, 43, 155-165.
18. Bliuc, A. M., McGarty, C., Thomas, E. F., Lala, G., Berndsen, M., & Misajon, R. (2015). Public division about climate change rooted in conflicting socio-political identities. Nature Climate Change, 5(3), 226-229.
19. Bonaiuto, M., Breakwell, G. M., & Cano, I. (1996). Identity processes and environmental threat: The effects of nationalism and local identity upon perception of beach pollution. Journal of Community & Applied Social Psychology, 6(3), 157-175.
20. Dunlap, R. E., Van Liere, K. D., Mertig, A. G., & Jones, R. E. (2000). New trends in measuring environmental attitudes: measuring endorsement of the new ecological paradigm: A revised NEP scale. Journal of Social Issues, 56(3), 425-442.
21. Fielding, K. S., & Hornsey, M. J. (2016). A social identity analysis of climate change and environmental attitudes and behaviors: Insights and opportunities. Frontiers in Psychology, 7(121), 1-12.
22. Fritsche, I., Barth, M., Jugert, P., Masson, T., & Reese, G. (2018). A social identity model of pro-environmental action (SIMPEA). Psychological Review, 125(2), 245-269.
23. Keles, R. (2012). The quality of life and the environment. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 35, 23-32.
24. Milfont, T. L., Osborne, D., Yogeeswaran, K., & Sibley, C. G. (2020). The role of national identity in collective pro-environmental action. Journal of Environmental Psychology, 72, 101522.
25. Ponce, P., Alvarado, R., Ponce, K., Alvarado, R., Granda, D., & Yaguana, K. (2019). Green returns of labor income and human capital: Empirical evidence of the environmental behavior of households in developing countries. Ecological Economics, 160, 105-113.
26. Postmes, T., Rabinovich, A., Morton, T., & van Zomeren, M. (2013). Towards sustainable social identities: Including our collective future into the self-concept. In H. C. M. van Trijp (Ed.), Encouraging sustainable behavior: Psychology and the environment (pp. 185-202). London: Psycholgy Press.
27. Salehi, S. (2010). People and the environment: A study of environmental attitudes and behaviour in Iran. People in the Invironment: LAP Lambert Academic Publishing.
28. Schumacher, I. (2013). The endogenous formation of an environmental culture. Retrieved from https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00834151/