مرور سیستماتیک و فراتحلیل مطالعات رابطه دین و شادی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• محمد خراسانی ¹
• محسن نیازی ²
• اسداله بابائی فرد ³
• سعیده اسماعیل زاده آشینی ¹

¹ دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

² استاد جامعه‌شناسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

³ دانشیار جامعه‌شناسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

https://doi.org/10.22067/social.2023.81211.1317

چکیده

پژوهش حاضر با استفاده از روش فراتحلیل و مرور سیستماتیک می‌کوشد پژوهش‌ها را ترکیب و از مطالعات انجام‌شده درباره رابطه دین و شادی نتیجه‌گیری کند؛ بنابراین، مقالات چاپ‌شده در نشریات علمی-پژوهشی و پایان‌نامه‌های دانشگاهی مرتبط با موضوع مطالعه و مطابق با سایر معیارهای ورود، تشخیص داده شدند، وارد تحلیل شده و پس از غربال از میان 54 اثر، درنهایت مطابق با معیارهای خروج، 14 اثر حائز شرایط تحلیل نهایی دانسته شدند. یافته‌ها بیانگر ناهمگنی اندازۀ اثر و نداشتن سوگیری انتشار مطالعات بررسی شده بودند. سپس، ضریب اندازۀ اثر تصادفی با توجه به ناهمگن بودن مطالعات و نقش تعدیلگر چهار متغیر با به‌کارگیری نسخۀ دوم نرم‌افزارCMA  ارزیابی شد. یافته‌ها نشان دادند اندازه اثر ترکیبی رابطه دین و شادی معادل 311/0 است که برحسب نظام تفسیری کوهن، متوسط ارزیابی می‌شود. همچنین «زمان انجام تحقیقات»، «مکان آن‌ها»« جامعه آماری»، «فیلد مطالعاتی محققان»، متغیرهای تعدیلگر در نظر گرفته شد و ضریب اثر برای طبقات آن‌ها به این صورت محاسبه شد : اندازه اثر ترکیبی تحقیقاتی که قبل از سال 95 به مطالعه پرداخته بودند 455/0 است و بعد از سال 95 ضریب اندازه اثر مطالعات 342/0 است. همچنین، ضریب اثر ترکیبی برای مطالعاتی که در مناطق مرکزی ایران انجام شده بودند 415/0 و برای سایر مناطق 315/0 محاسبه شد. همچنین، ضریب اندازه اثر ترکیبی مطالعاتی که حوزه‌ مطالعاتی آن‌ها جامعه‌شناسی است کمتر از سایر رشته‌ها برآورد شده است. این تفاوت مطابق با انتظارات نظری است و درمجموع نتایج نشان دادند، دین با تعدیلگری متغیرهای چهارگانه بیان‌شده، تأثیر متفاوتی بر شادی دارد. درنهایت برای بهبود این رابطه، راهکارهایی برخاسته از نتایج این مطالعه ارائه شد.
 

کلیدواژه‌ها

• دین
• شادی
• فراتحلیل
• مرور سیستماتیک
• مذهب

مراجع

1. اسدی‌فرد، ر. (1392). تبیین مفهوم شادی در مدیریت اسلامی. دوفصلنامه مدیریت اسلامی، 21(2)، 177-204.
2. افشانی، س. ع. (1392). بررسی میزان نشاط اجتماعی در بین جوانان یزدی و عوامل مرتبط با آن. مجله تحلیل اجتماعی، (4)، 27-1.
3. انصاری، م.، و عین آبادی، پ. (1398). بررسی راهکارهای مناسب شاداب‌سازی در مدارس. مجله پژوهش‌های معاصر در علوم و تحقیقات، 1(6)، 10-25.
4. پسندیده، ع. (1390). نظریه توحید در شادکامی. فصلنامه روانشناسی و دین، 4(3)، 1-30.
5. پناهی، م. ح.، و دهقانی، ح. (1391). بررسی عوامل موثر بر شادی دانشجویان با تاکید بر مشارکت اجتماعی. فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، 23(47)، 1-18.
6. چلبی، م. (1381). بررسی تجربی نظام شخصیت در ایران. تهران: مؤسسه پژوهشی فرهنگ، هنر و ارتباطات.
7. چلبی، م.، و موسوی، س. م. (1388). بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر شادمانی در سطوح خرد و کلان. مجله جامعه‌شناختی ایران، 9(2)، 34-57.
8. حسنی، غ. ر.، و جلیل‌زاده، م. (1391). عوامل مؤثر بر میزان شادی در میان نوجوانان شهر مشهد. مقاله ارائه‌شده در همایش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی ایران، تهران.
9. حسینی‌نثار، م.، و شب‌افروزان، ص. (1394). بررسی احساس شادکامی و عوامل مؤثر بر آن در بین مددجویان بهزیستی شهرستان رشت. مجله مدیریت فرهنگی، 9(30)، 1-14.
10. خارستانی، ا.، و سیفی، ف. (1393). نقش شادی و نشاط در سبک زندگی اسلامی. فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، 20(4)، 107-126.
11. دورکیم، ا. (1381). صورت‌های بنیانی حیات دینی (ب. پرهام، مترجم). تهران: نشر مرکز.
12. راودراد، ا.، و علیخانی، ز. (1397). سیاست شادی در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران تحلیل کمی برنامه‌های اعیاد ملی و مذهبی 1395- 1396. فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 16(61)، 35-64.
13. زارعی متین، ح.، جندقی، غ. ر.، و حق گویا، ز. (1388). شناسایی مولفه‌های نشاط در محیط کار و سنجش وضعیت این مولفه‌ها در سازمان‌های اجرایی استان قم. نشریه مدیریت دولتی، 1(2)، 35-48.
14. سماواتی، س.، رنجبر، ا. (1397). بازشناسی عوامل مؤثر بر شادی در فضاهای عمومی شهری. فصلنامه مطالعات شهری، 3(29)، 3-18.
15. شجاعی، پیام. (1399). مدل‌سازی عوامل مؤثر بر شادمانی سازمانی با رویکرد مدل‌سازی تفسیری ساختاری فراگیر. فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 9(2)، 129-158.
16. طاهریان، ح.، فیض، د.، و حیدرخانی، ز. (1393). عوامل مدیریتی و سازمانی موثر بر شادی و نشاط در دانشگاه‌ها و تاثیر آن‌‌ها بر تولید علم. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، (72)، 99-116.
17. طباطبایی نسب، س. م. (1399). بررسی و تحلیل عوامل جامعه‌شناختی موثر بر نشاط و شادی. فصلنامه علمی رهیافت‌های نوین در مطالعات اسلامی، 2(3)، 249-279.
18. عبادی، ن.، زارع حسین آبادی، ف.، و زارع حسین آبادی، م. (1398). بررسی رابطه سبک زندگی با شادی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی شهر یزد در سال 1398. مقاله ارائه شده در سومین همایش ملی سبک زندگی و سلامت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد. 
19. فضل‌الهی، س.، جهانگیر اصفهانی، ن.، و حق گویا، ز. (1389). سنجش میزان و عوامل موثر بر اشدی دانشجویان پردیس قم دانشگاه تهران. فصلنامه روانشناسی و دین، 3(4)، 89-108.
20. محمدی‌دلبند، س.، ثقفی اصل، آ.، ستارزاده، د.، و فرامرزی اصل، م. (1399). ارزیابی مولفه‌های موثر بر میزان شادی شهروندان در فضاهای عمومی شهر تبریز. فصلنامه شهر پایدار، 3(3)، 115-132.
21. منتظری، ع.، طاووسی، م.، حائری مهریزی، ع.، مظفری کرمانی، ر.، نقی زاده موغاری، ف.، عنبری، م.، و هاشمی، ا. (1397). شادکامی زنان و مردان ایرانی 20 تا 40 ساله و عوامل مرتبط با آن: یک مطالعه ملی. نشریه پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، 17(4)، 409- 420.
22. موسی‌زاده، ع.، و محمدی، م. (1398). بازشناسی عوامل موثر بر ارتقا کیفیت شادمانی در فضای شهری با بهره گیری از اصول رویکرد شهر شاد. فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، (37)، 1-25.
23. میرشاه‌جعفری، ا.، عابدی، م. ر.، و دریکوندی، ه. ا. (1381). شادمانی و عوامل مؤثر بر آن. فصلنامه تازه‌های علوم‌شناختی، 4(3)، 50-58.
24. میکائیلی، ج.، خورسندی، م.، و همایونی، ف. س. (1398). بررسی نقش عوامل اجتماعی-اقتصادی موثر بر شادی. پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، 3(12)، 1-41.
25. نبوی، ع. ح.، رضادوست، ک.، و صالحی، ن. (1394). بررسی تاثیر عوامل اجتماعی و روانی بر احساس نشاط. فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، 26(3)، 1-22.
26. ویلم، ژ. پ. (1386). جامعه شناسی ادیان (ع. گواهی، مترجم). تهران: نشر علم.
27. همیلتون، م. (1387). جامعه شناسی دین (م. ثلاثی، مترجم). تهران: نشر ثالث.

 

28. Buss, D. M. (2000). The evolution of happiness. American Psychologist, 55(1), 15-23.
29. Lim, Ch., & Putmam, R. D. (2010) Religion, social networks, and life satisfaction. American Sociological Association, 75(6) 914-933.
30. Dinner, E. (1984). Subjective well-being. Psychology Bulletin, 95, 542-575.
31. Fredrickson, B. L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broaden-and-build theory of positive emotions. American Psychologist, 56, 218-222
32. Headey, B., Schupp, J., Tucci, I., & Wagner, G. G. (2010). Authentic happiness theory supported by impact of religion on life satisfaction: A longitudinal analysis with data for Germany. The Journal of Positive Psychology, 5(1), 73–82
33. Koenig, H. G., McCullough, M. E., & Larson, D. B. (2001). Handbook of religion and health. New York: Oxford University Press.
34. Minkov, M., Welzel, C., & Schachner, M. (2020). Cultural evolution shifts the source of happiness from religion to subjective freedom. Journal of Happiness Studies, 21(8), 2873-2888.
35. Okulicz- Kozaryan, A. (2010) Religiosity and lifesatisfaction across Institute for Quantitative SocialScience, Harwarduniversity.
36. Rose, R. (2000). How much does social capital add to individual health? A study of Russians. Social Sciences & Medicine, 51(9),14211-1435.
37. Seligman, M. E. P., Steen, T., Park, N., & Peterson, Ch. (2005). Positive psychology progress: Empirical validation of Interventions. American Psychology, 60(5), 410-421.
38. Veenhoven, R. (2009) Sociological theories of Subjective In M. Eid & R. J. Larsen (Eds.), The science of subjective well-being (pp. 44–61). New York: The Guilford Press.