طراحی چهارچوب راهبردی رهبری سلامت‌محور مبتنی بر نظریه نقاط مرجع استراتژیک

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• شیما صفرمحمدلو ¹
• لیلا شعرباف علیایی ²
• غلامرضا ملک زاده ³

¹ دکتری گروه مدیریت دولتی، واحد علوم و تحقیقات، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

² دکتری گروه مدیریت دولتی، شرکت برق منطقه‌ای خراسان، مشهد، ایران

³ دانشیار گروه مدیریت، دانشکده علوم اداری و اقتصادی ، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/social.2023.80832.1302

چکیده

اهمیت نقش رهبران در ارتقای سلامت کارکنان به اندازه‌ای است که در سال‌های اخیر مفهوم «رهبری سلامت‌محور» وارد مباحث علمی شده است. در این پژوهش به طراحی چارچوب راهبردهای رهبری سلامت‌محور مبتنی بر نظریه نقاط مرجع استراتژیک در شرکت‌های دولتی فعال در صنعت برق پرداخته شده و هم‌راستایی راهبردهای آن براساس نقاط مرجع بررسی شده است. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی-توسعه‌ای است که در آن از روش‌های کیفی داده‌بنیاد و تحلیل محتوای کیفی برای طراحی چارچوب استفاده شد. در تحقیق حاضر، ابتدا در مرحله اول از روش نظریه داده‌بنیاد به‌منظور طراحی مدل رهبری سلامت‌محور برای کشف راهبردها استفاده شد. در این مرحله، علاوه بر شناسایی ابعاد مختلف رهبری سلامت‌محور در شرکت‌های دولتی فعال در صنعت برق، راهبردها و متغیرهای مؤثر بر آن و نیز پیامدهای ایجادشده شناسایی شد و مدل جامع و نظام‌مند براساس ساختار مدل پارادایمی استراوس و کوربین (1998) ارائه شد. در مرحله دوم، با بهره‌گیری از مدل طراحی‌شده در مرحله اول و استفاده از رویکرد تحلیل محتوا و مصاحبه عمیق و نیمه‌ساختاریافته به تقلیل داده‌ها برای رسیدن به چارچوب راهبردها، مبتنی بر نظریه نقاط مرجع استراتژیک پرداخته شد. براساس یافته‌های پژوهش، راهبردهای رهبری سلامت‌محور در چهار مقوله شامل اقدامات مدیریت کیفیت زندگی کارکنان، اقدامات شغلی، سبک مدیریت و رهبری و راهبردهای محیطی شناسایی شد. همچنین نتایج نشان داد که اقدامات مدیریت کیفیت زندگی کارکنان با رهبری مبتنی بر روابط داخلی، اقدامات شغلی با رهبری عقلایی، سبک مدیریت و رهبری با رهبری مبتنی بر روابط انسانی، و راهبردهای محیطی با رهبری باز هم‌راستا است.
 

کلیدواژه‌ها

• رهبری سلامت‌محور
• نقاط مرجع استراتژیک
• داده‌بنیاد
• تحلیل محتوای کیفی

مراجع

1. ابطحی،س. ح.، اعرابی، س. م.، جعفری‌نیا، ش.، و نجاری، ر. (1394). بررسی موردی استراتژی منابع انسانی. تهران:  فوژان.
2. بامبرگر، پ.، و مشولم، ا. (1394). تدوین، اجرا، و آثار استراتژی منابع انسانی (چاپ پنجم) (ع. پارسائیان، و س. م. اعرابی، مترجمان). تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
3. تبریزی، م. (2014). تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی. فصلنامه علوم اجتماعی، 21(64)، 105-138.
4. چمنی‌فرد، ر.، و نیک‌پور، ا. (1398)، سبک‌های رهبری نوین در سازمان . تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی.
5. حسین پور، د.، الوانی، س. م.، و قزل، ع. ر. (1393). انتخاب‌ استراتژی ‌مناسب ‌ارزیابی‌ عملکرد‌ کارکنان ‌با ‌استفاده ‌از‌ نظریه ‌نقاط ‌مرجع‌ استراتژیک (مورد‌ مطالعه: ‌شرکت ‌طراحی‌ مهندسی‌ و ‌تامین ‌قطعات ‌ایران ‌خودرو). فصلنامه ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌چشم‌انداز ‌مدیریت ‌دولتی، 17، 137-159.
6. ﺣﺴﻴﻨﻲ، م. ح. (1391). ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻫﺎی ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎزارﻳﺎﺑﻲ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ با ﻧﻘﺎ ط ﻣﺮﺟﻊ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﺑﺎزارﻳﺎﺑﻲ ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻞ وﺗﺎﺛﻴﺮآن ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺻﺎدراﺗﻲ (ﺷﺮﻛﺖ های ﻣﻮا ﻏﺬاﻳﻲ ﻓﻌﺎل در ﺑﻮرس) (ﭘﺎﻳﺎن‌ﻧﺎﻣﻪ کارشناسی‌ارشد منتشرنشده). داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴام ﻧﻮر، تهران.
7. خلج‌آبادی فراهانی، ف.، و حیدری، ج. (2013). بررسی کیفی مشارکت مردان متأهل در تنظیم خانواده در شهرستان زنجان. فصلنامه پژوهش حکیم، 16(1)، 50-57.
8. دانایی‌فرد، ح.، الوانی، م.، و آذر، ع. (1398). روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع (چاپ ششم). تهران: انتشارات صفار.
9. رحمتی، ا.، خیاط‌زاده، ج.، خسروی، ا.، و حسین‌زاده، ب. (1393). ساز و کار فعالیت در بازار عمده فروشی برق ایران. تهران: پیک نور.
10. رشیدی، م. (1398). مطالعه و تحلیل تأثیر رهبری ارتقادهنده سلامت بر قصد ماندن کارکنان. مشاوره شغلی و سازمانی، 11(41)، 109-134.
11. زمانی، ع. ر.، و چناری، ع. ر. (1398). بررسی رابطه سبک رهبری با تعهد سازمانی و جوّ سازمانی سازمان امور مالیاتی کشور. پژوهشنامه مالیات، (43)، 119-142.
12. سعادتی، ا. ر.، صیادی، س.، و آهنگری، ش. (1392). بررسی رابطه بین انواع سبک‌های رهبری با میزان تفکر استراتژیک در مدیران سازمانهای دولتی شهر کرمان. مدیریت بهره‌وری، 7(26)، 69-91.
13. شعرباف علیایی، ل.، همتیان، ه.، و دانایی، ا. (1399). انگیزش کارکنان به‌عنوان راهبردی برای ارتقای تا‌ب‌آوری سازمانی (مورد مطالعه: شرکت برق منطقه‌ای خراسان). فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 17(2)، 325-362.
14. شکاری، غ. ع.، علیایی، ل.، خیرخواه، م.، و هاشم‌زهی، ر. (1395). عوامل مؤثر بر بی تفاوتی سازمانی (مطالعه موردی: شرکت برق منطقه ای خراسان). فصلنامه رسالت مدیریت دولتی، 7(22)، 71-81.
15. صادقی مقدم، م. ر. (1391). طراحی و تبیین الگوی هماهنگی زنجیره تأمین در سطح شبکه خودروسازی (مطالعه موردی: ایران خودرو) (رساله دکتری رشته مدیریت تولید و عملیات). دانشگاه تهران، ایران.
16. صفری، ع.، و بهرامی کیا، ق. (1394). شناسایی استراتژی منابع انسانی با استفاده از نظریه نقاط مرجع استراتژیک (مطالعه موردی: شرکت‌های پیمانکاری خدماتی، شرکت پالایش گاز پارسیان). مقاله ارائه شده در کنفرانس بین المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت و مهندسی صنایع، تهران، شرکت مدیران ایده پردازان پایتخت ایلیا.
17. قاسمی، ح. (1400). مرجع پژوهش (ویرایش نوزدهم). تهران: مرکز تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام نور.
18. قلی‌پور، آ.، و ابراهیمی، ا. (1395). مدیریت ریسک منابع انسانی: رویکرد آمیخته. پژوهش‌های مدیریت عمومی، 9(32)، 73-96.
19. محقر، ع.، و صادقی‌مقدم، م. ر. (1390). هماهنگی زنجیره تأمین در صنعت خودرو: رویکرد نظریه برخاسته از داده‌ها. فصلنامه چشم‌انداز مدیریت صنعتی، 4(1)، 29-63.
20. محمدبیگی، ز.، الوانی، م.، حسن پور، ا.، و یوسفی، ر. (1398). شناسایی شایستگی‌های رهبریِ استراتژیک با رویکرد رضایت ذینفعان سازمان در صنعت حمل و نقل هوایی ایران. فصلنامه مدیریت نوآوری در سازمان‌های دفاعی، 2(6)، 79-108.
21. مرادی، م.، زندی، ر.، و قطوینه، س. (1399). تأثیر سبک رهبری تحولگرا و سیستم کنترل مدیریت در عملکرد مدیریتی شرکت های تعاونی و خصوصی فعال در شهرستان ملایر. تعاون و کشاورزی، 9(33)، 59-15.
22. هانگر، د. (1396). مبانی مدیریت استراتژیک (س. م. اعرابی، و ایزدی، د. مترجمان). تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

 

23. Akerjordet, K., Furunes, T., & Haver, A. (2018). Health-promoting leadership: An integrative review and future research agenda. Journal of Advanced Nursing, 74(7), 1505-1516.
24. Ali Karam, A., & Kitana, A. F. (2020). An exploratory study to identify the impact of leadership styles on achieving institutional excellence in the public sector: United Arab Emirates. International Journal of Business and Management, 15(6), 16-30.
25. Barrett, L., Plotnikoff, R. C., & Raine, K. (2005). Development of measures of organizational leadership for health promotion. Health Education & Behavior, 32(2), 195-207.
26. Berthon, P., Ewing, M., & Hah, L. (2015). Captivating company: Dimensions of attractiveness in employer branding. International Journal of Advertising, 24(2), 151-172.
27. Bodil, J., Hedlund, L. M. & Vinberg, S. (2017). How managers of small-scale enterprises can create a health promoting corporate culture. International Journal of Workplace Health Management, 10(3), 1-44.
28. Boehm, S. A., Baumgartner, M. A. & Kreissner, L. M. (2016). The relationship between leadership and health: A comparison of general and health-focused leadership approaches.  In Healthy at work (pp. 87-102).  Cham: Springer.
29. Bregenzer, A., Felfe, J., Bergner, S., & Jiménez, P. (2019). How followers’ emotional stability and cultural value orientations moderate the impact of health-promoting leadership and abusive supervision on health-related resources Anita. German Journal of Human Resource Management, 33(1), 1-30.
30. Dellve, L., & Eriksson, A. (2017). Health-promoting managerial work: A theoretical framework for a leadership program that supports knowledge and capability to craft sustainable work practices in daily practice and during organizational change. Societies, 7(12), 1-18.
31. Dunkl, A., Jiménez, P., Žižek, S. S., Milfelner, B., & Kallus, W. K. (2015). Similarities and differences of health-promoting leadership and transformational leadership. Naše gospodarstvo/Our economy, 61(4), 3-13.
32. Eriksson, A., Axelsson, R., & Axelsson, S. B. (2011). Health promoting leadership: Different views of the concept. Work, 40, 75–84.
33. Franke, F., & Felfe, J. (2011). Diagnose Gesundheitsfo¨rderlicher Fu¨hrung - Das instrument health-oriented leadership. In B. Badura, A. Ducki, H. Schro¨der, J. Klose, & K. Macco. (Eds), Felhlzeiten-Report (pp. 3-13). Heidelberg: Springer.
34. Furunes, T., Kaltveit, A., & Akerjordet, K. (2018). Health-promoting leadership: A qualitative study from experienced nurses’ perspective. Journal of Clinical Nursing, 27(23-24), 4290-4301.
35. Glaser, J., Seubert, C., Hornung, S., & Herbig, B. (2015). The impact of learning demands, work- related resources, and job stressors on creative performance and health. Journal of Personnel Psychology, 14(1), 37–48.
36. Gron, C. H., Bro, L. L., & Andersen, L. B. (2020). Public managers’ leadership identity: Concept, causes, and consequences. Public Management Review, 22(11), 1696-1716.
37. Jiménez, O., Winkler, B., & Dunkl, A. (2016). Creating a healthy working environment with leadership: The concept of health-promoting leadership. The International Journal of Human Resource Management, 28(17), 2430–2448.
38. Jiménez, P., Winkler, B., & Bregenzer, A. (2017). Developing sustainable workplaces with leadership. Feedback about organizational working conditions to support leaders in health-promoting behavior. Sustainability, 9(11), 1944.
39. Kaluza, A. J., Weber, F., van Dick, R., & Junker,N. M. (2021). When and how health-oriented leadership relates to employee well-being—Therole of expectations, self-care, and LMX. Journal of Applied Sociology Psychology, 51(4), 404-424.
40. Klug, K., Felfe, J., & Krick, A. (2022). Does self-care make you a better leader? A multisource study linking leader self-care to health-oriented leadership, employee self-care, and health. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19, 6733.
41. Kuoppala, J., Lamminpa¨a¨, A., Liira, J., & Vainio, H. (2008). Leadership, job well-being, and health effects: A systematic review and a meta-analysis. Journal of Occupational & Environmental Medicine, 50(8), 904-915.
42. Larsson, R. (2015). Managing workplace health promotion in municipal organizations. Västerås: Mälardalen University,.
43. Laurel, C. B. S., Molly, E. B. S., Kim, K. P. Y., BA, M. A., Adler, Amy B. AB, MA, Health-promoting leadership during an infectious disease outbreak. The Journal of Nervous and Mental Disease, 209(5), 362-369 .
44. Liu, L., Zhang, C., & Fang, C.-C. (2022). Effects of health-promoting leadership, employee health on employee engagement: employability as moderating variable. International Journal of Workplace Health Management, 15(1), 1-18.
45. Maria, A. S., Wolter, S., Gusy, B., Kleiber, D. & Renneberg, B. (2018). The impact of health-oriented leadership on police officers’physical health, burnout, depression and well-being. Policing, 13(2), 186-200.
46. Mihai, L., Schiopoiu, A., & Mihai, M. (2017). Comparison of the leadership style practiced by Romanian and Dutch SME. International Journal of Organizational Leadership, 6, 4-16.
47. Montano, D., Reeske, A., Franke, F., & Hu¨ffmeier, J. (2017). Leadership, followers’ mental health and job performance in organizations: A comprehensive meta- analysis from an occupational health perspective. Journal of Organizational Behavior, 38(3), 327–350.
48. Nielsen, K., & Noblet, A. J. (2018). Organizational interventions for health and well-being: A handbook for evidence-based practice. London: Routledge.
49. Nielsen, K., & Randall, R. (2012). Opening the black box: Presenting a model for evaluating organizational-level interventions. European Journal of Work and Organizational Psychology, 22(5), 601-617.
50. Nielsen, K., Yarker, J., Brenner, S., Randall, R., & Borg, V. (2008). The importance of transformational leadership style for the well‐being of employees working with older people. Journal of Advanced Nursing, 63(5), 465-475.
51. Rigotti, T., Holstad, T. J., Mohr, G., Stempel, C. R., Hansen, E. N., Loeb, C., …, & Perko, K. (2014). Rewarding and sustainable health-promoting leadership; Bundesanstalt für Arbeitsschutz und Arbeitsmedizin (BAuA): Dortmund/Berlin/Dresden. Germany.
52. Shan, G., Wang, W., Wang, S., Zhang, Y., & Li, Y. (2022). Cross-level effects of health-promoting leadership on nurse presenteeism: The mediation and moderation effect of workload and performance pressure. Current Psychology, 42, 12322-12334.
53. Silong, A., Idris, K., Almaki, S., & Wahat, N. (2016). Understanding of the meaning of leadership from the perspective of Muslim women academic leaders. Journal of Educational and Social Research, 6(2), 225-236.
54. Skakon, J., Nielsen, K., Borg, V., & Guzman, J. (2010). ‘Are Leaders’ well-being, behaviours and style associated with the affective well-being of their employees? A systematic review of three decades of research. Work & Stress, 24(2), 107–139.
55. Skarholt, K., Blix, E. H., Sandsund, M. & Andersen, T. K. (2016). Health promoting leadership practices in four Norwegian industries. Health Promotion International, 31, 936–945.
56. Spiess, E., & Stadler, P. (2016). Four-level model of health-promoting leadership. In M. Wiencke et al. (Eds.), Healthy at Work (pp. 17-28). Cham: Springer International Publishing Switzerlan.
57. Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory (2^nd). Thousand Oaks, CA: Sage.
58. Yamak, O. (2018). Leadership styles of hotel managers in Northern Cyprus: Which style is dominant? International Journal of Organizational Leadership, 7, 1-11.
59. Yao, L., Li, P. & Wildy, H. (2021). Health-promoting leadership: Concept, measurement, and research framework. Frontiers in Psychology, 12, 1-13.