روایتگری تجربه زیسته مشاوره خانوادگی در جهان ادراکی زنان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• ریحانه باطنی نوش‌آبادی ¹
• بهجت یزدخواستی ²
• احسان آقابابایی ³
• مریم فاتحی زاده ⁴

¹ دانشجوی دکتری مطالعات زنان، دانشکده زن و خانواده، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

² دانشیار جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

³ استادیار جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

⁴ استاد مشاوره خانواده، گروه مشاوره، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

https://doi.org/10.22067/social.2023.81722.1325

چکیده

امروزه مفهوم ایستای خانواده با تغییرات اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایران، به مفهومی پویا مبدل  شده است؛ بنابراین روش حل تعارضات زناشویی در خانواده نیز از شیوه ریش‌سفیدی به محوریت نهادهای اجتماعی تبدیل شده است. مراکز مشاوره از این نهادها هستند که زنان برای حل مشکلات زناشویی به آن مراجعه می‌کنند. هدف پژوهش حاضر، مطالعه تجربه زنان از مراجعه به یک مرکز مشاوره در اصفهان به روش کیفی از نوع تحلیل روایت است. جامعه پژوهش تمام زنان دارای تعارض زناشویی شهر اصفهان که برای مشکل تعارض خود در سال 1400 به مرکز مشاوره مدنظر مراجعه کرده بودند، است و نمونه‌گیری هدف‌مند انجام شد. تعداد 17 نفر انتخاب و به طریق مصاحبه عمیق روایی، مطالعه شدند و تحلیل داده‌ها ازطریق روش حل مسئله انجام شد. در این مطالعه، 5 مضمون اصلی و 22 مضمون فرعی شناسایی شد. مضامین اصلی مشتمل بر شخصیت‌ها، جایگاه، مسئله، کنش و راه‌ حل بود. براساس یافته‌های به‌دست‌آمده از این پژوهش، تجربه زنان از مشاوره، یک تجربه حل مسئله‌محور است؛ به این معنا که آنان در پی درد دل‌ کردن نیستند، بلکه درصدد هستند تا مسائل آن‌ها به‌صورت عقلانی حل شود. درصورتی‌که مشکلات آن‌ها، حل شود، مشاوره را ادامه می‌دهند و درصورتی‌که حل نشود، مشاور را تغییر داده یا آن را متوقف می‌کنند؛ بنابراین جلسات مشاوره آنان برای رسیدن به یک راهکار مناسب که در جهت زندگی مطلوب ‌باشد، انجام شده و مسائل بیشتر زنان مراجعه‌کننده در روند مشاوره، منجر به ارائه راه ‌حل شده است.
 
 

کلیدواژه‌ها

• تحلیل روایت
• تعارضات زناشویی
• حل مسئله
• تجربه زیسته
• مشاوره خانواده

مراجع

1. آزادی‌احمد‌آبادی، ق. (1395). روایت در پژوهش‌های علوم اجتماعی: معرفی روش‌های کیفی. فصلنامه نقد کتاب اطلاع رسانی و ارتباطات، 3(11)، 105-120.
2. احمدی، ا. (1396). مقدمه‌ای بر مشاوره و روان‌درمانی. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
3. امانی، ر. (1394). مقایسه تعارض زناشویی در ساختار توزیع قدرت در خانواده. فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 32(10)، 52-41.
4. پیشگاهی‌پور، م.، عظیمی، ر. ا.، و موسوی‌نیک، م. (1402). اثربخشی طرح‌واره درمانی بر تعارضات زناشویی و رضایتمندی زناشویی اسلامی زوجین. دستاوردهای نوین در مطالعات علوم‌انسانی، 60(6)، 111-121.
5. جهانبخش، م.، مقصدی، ف.، و رمضانی‌مبارکه، ر. (1401). اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی بر تنظیم هیجان و کاهش تعارضات و دلزدگی زناشویی. روان‌شناسی و علوم رفتاری ایران، 3(29)، 1-10.
6. چابکی‌نژاد، ز.، اعتمادی، ع.، بهرامی، ف.، و فاتحی‌زاده، م. (1395). تأثیر مشاوره زوجی بر تعارض و صمیمیت زناشویی زوجین دارای ویژگی‌های شخصیتی متفاوت. مجله تحقیقاتی علوم رفتاری، 17(1)، 98-107.
7. حبیب‌پورگتابی، ک. (1397). آسیب پذیری زنان در سوانح طبیعی: یک برساخته ی اجتماعی. پژوهش زنان، 16(3)، 457-481.
8. دربانی، ع.، فرخزاد، پ.، و لطفی‌کاشانی، ف. (1399). اثربخشی خانواده درمانی راهبردی کوتاه‌ مدت بر تعارض‌های زناشویی. خانواده درمانی کاربردی، 1(1)، 54-68.
9. رجبی، غ.، حمیدی، ا.، امان‌الهی‌فرد، ع.، و اصلانی، خ. (1397). پی‌کاوی تجربه زیسته رضایت زناشویی زوجین دارای تفاوت فرهنگی: یک مطالعه پدیدارشناسی. مشاوره و روان درمانی خانواده، 8(1)،
   105-1.
10. رضاپور‌میرصالح، ی.، مصیبی، م.، خندقی، ز.، و ناظمی، ب. (1400). شناسایی و سطح‌بندی عوامل مؤثر بر تعارضات اولیه زناشویی در زوجین تازه ازدواج کرده با رویکرد مدل‌سازی ساختاری تفسیری . خانواده پژوهی، 17(4)، 541-560.
11. رنجبر، ه.، حق‌دوست، ع. ا.، صلصالی، م.، خوشدل، ع.، سلیمانی، م.، و بهرامی، ن. (1391). نمونه گیری در پژوهش های کیفی: راهنمایی برای شروع. مجله دانشکده علوم پزشکی ارتش جمهموری اسلامی ایران، 10(3)، 238-250.
12. رهبری، ش.، نعیمی، ا.، و اسمعیلی، م. (1400). الگوهای ارتباطی در زنان دارای تعارض زناشویی: یک مطالعه کیفی. فصلنامه فرهنگی-تربیتی زنان و خانواده، 16(55)، 83-113.
13. زهراکار، ک.، و جعفری، ف. (1399). مشاوره خانواده: مفاهیم، تاریخچه، فرایند و نظریه‌ها. تهران: ارسباران.
14. زیبایی‌نژاد، م. (1393). تحلیلی بر مهم­ترین مسائل زن و خانواده در ایران: بیانیه­های علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده از سال 81 تا 92. چاپ اول. قم: حوزة علمیة قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
15. شفیع‌آبادی، ع. (1390). مقدمات راهنمایی و مشاوره: مفاهیم و کاربردها، با تجدیدنظر و اضافات. تهران: رشد.
16. غضنفری، ب.، کشاورزی‌ارشدی، ف.، حسنی، ف.، و امامی‌پور، س. (1397). اثربخشی زوج درمانی مبتنی بر نظریه انتخاب بر سبک‌‌های حل تعارض و کیفیت رابطه زوج‌‌های ناسازگار. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، 45(1)، 47-62.
17. غفاری، د.، و صیدی، م. س. (1400). کندوکاوی در تجربه زیسته زنان شهر کرمانشاه از بی‌ثباتی زندگی زناشویی. توسعه اجتماعی، 16(2)، 93-118.
18. فرامرزی، ز.، جعفری‌نیا، غ.، و پاسالارزاده، ح. (1398). بررسی تعارضات زناشویی و عوامل موثر بر آن در میان زنان ساکن در بوشهر. علوم اجتماعی، 13(3)، 41-54.
19. قربانخانی، م.، و صالحی، ک. (1401). تبیین کژکارکرد‌های بازدارنده مرجعیت علمی‌ در علوم انسانی. فصلنامه علمی مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، 10(3)، 35-70.
20. قربانخانی، م.، صالحی، ک.، و مقدم‌زاده، ع. (1399). ساخت پرسشنامه میزان شده برای تشخیص ارزشیابی‌کاذب در مدارس ابتدایی. علوم تربیتی، 27(2)، 91-116.
21. کریگ، ا. (1388). فمینیسم و دانش‌های فمینیستی: ترجمه و نقد تعدادی از مقالات دایره‌المعارف فلسفی روتلیج (ح. حسنی، ا. آقابابایی، و ع. شالباف، مترجمان). قم: مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران‌. دفتر مطالعات و تحقیقات زنان‌.
22. گری، ج. (1392). مردان مریخی، زنان ونوسی: راهنمای بهبود روابط و ارضای نیازهای زناشویی (ر. نیازی، مترجم). مشهد: راهیان سبز.
23. گلاسر، و. (1400). تئوری انتخاب: درآمدی بر روان شناسی امید (ع. صاحبی، مترجم). تهران: سایه سخن.
24. گلدنبرگ، ا.، و گلدنبرگ، ه. (1398). خانواده درمانی (م. فیروزبخت، مترجم). تهران: رسا.
25. محمدپور، ا.، بوستانی، د.، صادقی، ر.، و رضایی، م. (1388). تحقیق فمینیستی: مبانی پارادایمی و مجادله‌های انتقادی. زن در توسعه و سیاست، 7(2)، 151-186.
26. محمدیاری، ا.، رضائی‌شریف، ع.، کیانی، ا.، و صدری‌دمیرچی، ا. (1401). واکاوی باورهای ارتباطی ناکارآمد زنان دارای تعارض زناشویی براساس بر تجربه زیسته. مجله علوم روانشناختی، 21(119)، 2183-2198.
27. مشیرزاده، ح. (1381). از جنبش تا نظریه اجتماعی: تاریخ 2 قرن فمینیسم. تهران: شیرازه.
28. ناصری، ع. ش. آ. غ. (1396). نظریه‌های مشاوره و روان‌درمانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
29. یوسفی، ن.، امانی، ا.، و حسن‌پور، م. (1395). اثربخشی خانواده‌درمانی مبتنی بر رویکرد ارتباطی ستیر بر کیفیت زندگی، رضایت زناشویی و تعارض زناشویی زنان ازدواج‌کرده به شیوه عادی، زن به زن و فرار کردن. مشاوره و روان درمانی خانواده، 6(1)، 98-119.

 

30. Adegboyega, L. O. (2021). Influence of spousal communication on marital conflict resolution as expressed by married adults in Ilorin metropolis, Kwara State: Implications for counselling practice. Canadian Journal of Family and Youth/Le Journal Canadien de Famille et de la Jeunesse, 13(1), 71-83.
31. Arab Bafrani, M., Nourizadeh, R., Hakimi, S., Mortazavi, S. A., Mehrabi, E., & Vahed, N. (2023). The effect of psychological interventions on sexual and marital satisfaction: a systematic review and meta-analysis. Iranian Journal of Public Health, 52(1), 49-63.
32. Burch, R. (1990). Phenomenology, lived experience: Taking a measure of the topic. Phenomenology+ Pedagogy, 8(1), 130-160.
33. Cheshmeh Noshi, M., Arefi, M., Afshari Nia, K., & Amiri, H. (2023). Comparing the effects of solution-based couple therapy and training of couple communication program on the style of marital conflict resolution. International Journal of Health Studies, 9(2), 7-10.
34. Esin, C. (2011). Narrative analysis approaches. In Qualitative research methods in psychology: Combining core approaches (pp. 92-117). New York.
35. Girma Shifaw, Z. (2024). Marital communication as moderators of the relationship between marital conflict resolution and marital satisfaction. The American Journal of Family Therapy, 52(3), 249-260.
36. Johnson, M. D., Cohan, C. L., Davila, J., Lawrence, E., Rogge, R. D., Karney, B. R., . . . , & Bradbury, T. N. (2005). Problem-solving skills and affective expressions as predictors of change in marital satisfaction. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 73(1), 15.
37. McCullough, M., & Root, L. M. (2015). Effect of mindfulness-based therapy on anger and hatred in conflict couples. New York.
38. Ollerenshaw, J. A., & Creswell, J. W. (2002). Narrative research: A comparison of two restorying data analysis approaches. Qualitative Inquiry, 8(3), 329-347.
39. Pender Baum, R. L., & Pender, D. A. (2023). Using structural family theory in treating family conflict. The Family Journal, 31(1), 35-41.